Xôi lá sen, đại tiệc đêm giao thừa

Xiêm y, yểu điệu của nàng xôi thôi muôn hình vạn trạng không kể xiết, xôi nếp than, xôi gà, xôi lạp xưởng, xôi vò xôi xéo, xôi chim, xôi lúa, xôi gấc, xôi cốm...

Xôi nếp cái hoa vàng thơm ngát vùng Hải Dương, Thái Bình, Thanh Hóa, được cá rô mới đánh từ đầm sen nướng cong mình thịt trắng rỏ nước ngọt ròng ròng xé nhuyển, lấm tấm muối xả nực nồng. Ôi khí lạnh xuân lất phất mưa bay càng tăng ấm áp của nắm xôi bốc khói nghi ngút, thoang thoảng hương sen, hương cá nướng.

Có lẽ không gì đậm nét Bắc Bộ hơn mâm xôi trắng hay xôi gấc được trộn mỡ bóng nhoáng, chễm chệ mợ gà mái tơ béo căng đùi, mỏ ngậm đóa hoa hồng chính giữa.

Xôi vừng đen huyện Bạch Thông - Bắc Kạn thì kén lắm nhá, chỉ duy chè trôi nước ba màu, mà phải bé tí như bi con nít mới léng phéng cùng nàng đặng. Múc từng muỗng xôi lấm tấm vừng rang thả vào chén trôi nước rực rỡ ba màu xanh lá dứa, tím cẩm, vàng nghệ, ngan ngát mùi mè sừng sực trôi nước, thiệt ngon lịm người đi được.

Xôi Tết ba tầng

Cố đô Huế tự hào nhất xôi thịt hon, xôi nấu riêng, thịt riêng. Các mệ nấu món này lựa nếp kỷ lắm, "hạt nỏ mập nỏ dài, don don rứa xôi mới dẻo hỉ", đồ xôi phải lâu lâu gạn mỡ từ chảo hon trộn vô. Hon chính là giò heo hầm chung nấm mèo, bột nghệ, đậu phộng, xả cây, nước mắm, thành công hay không là độ mềm của giò nhưng da heo vẫn dòn dòn lừng mùi sả nghệ quyện chung xôi deo dẻo, mềm mại thôi khỏi chê tấu khúc cung đình.

Xôi đậu ngự bến Hương Giang, Ngự Bình thì thiệt thà đúng quê đúng gốc. Nhẩn nha hạt đậu ngự còn nguyên không nát bấy bùi bùi thương sao tính chịu khó của các o Huế, nếp đồ lâu chín, đậu ngự lại mau mềm, làm sao cho đậu vẹn toàn chung chạ cùng nếp mới kỳ công khói lửa.

Cất công chèo xuồng dìa Đồng Tháp, Chắc Cà Đao hên lắm mới thưởng thức được xôi gà đồng, có vịt gà gì đâu, chuột ruộng á, con nào con nấy ú na ú nần, thịt trắng bóc. Mùa lúa chín, đàn chuột ào ạt tấn công, giăng lưới, đặt bẫy một đêm cả chục con, làm lông sạch sẽ nhồi nếp mới gặt vô bụng, quấn sả kín mít chung quanh, bóc đất sét bọc lớp ngoài, quăng vô đống lửa rơm.

Kéo đàn cò ò e ò e chưa dứt ba bản vọng cổ đã nghe nứt mũi mùi thơm ào ào. Bóc hết vỏ đất, sả cháy đen, con "gà đồng" vàng ươm tươm mỡ chách chách, xẻ lớp xôi ra hương đưa lủng bao tử luôn. Nhai dòn rụm thịt, beo béo, ngon ngọt nếp chín tới, u phiền cuộc đời gì cũng tan biến theo khói rạ hoàng hôn.

Thường trời sanh voi sanh cỏ, mấy nơi chó ăn sỏi gà ăn đá lại lắm món ngon. Đất gò mối là coi như tiêu, đừng hòng trồng trọt gì được với tụi mối triệu tỉ con, duy nấm mối vừa ngon vừa mắc tiền. Nấm mối tức nấm mọc quanh gò mối, rải rác các vùng Đông Nam Bộ, Đồng Nai... Xôi nấm mối tuyệt chẳng thấy mặt ngoài chợ, quán, vì có bao nhiêu người nhà tiêu thụ sạch sành sanh. Nấm mối hệt mũi tên, dai dai ngọt lịm, muốn có xôi ngon người ta không xào mà nướng nấm trên vĩ than, sau đó mới trộn đều với xôi, lúc dùng rưới tí nước mắm ớt. Vị bùi, mát là lạ của nấm hòa chung xôi tạo ra vị thanh tao khôn tả xiết.

Em xôi sa kê quê sông Tiền sông Hậu mà gặp chàng chè bắp mùi mẩn hoa lá cành. Sa kê làm xôi chọn trái vừa nở gai, bột nhiều, xắt sợi trộn cùng nếp ngổng bỏ vô xửng, hấp trên lửa củi gộc phừng phừng. Bắp sữa bào nhuyễn nấu cùng nếp lựu, đường tán, lá dứa long lỏng mới xứng đôi cùng xôi sa kê. Bưng chén xôi chè khói bừng bừng nghi ngút hương đồng hương ruộng, nhắp nhẹ miếng thôi lâng lâng cả người.

Xôi hạt mít thô kệt quê mùa, hột hột múp míp, bột tơi tan, hương mít ngào ngạt. Chỉ mít ráo, múi to, hạt tròn mới nấu xôi được, vùi hạt mít trong tro bếp qua đêm cho hạt bùi trước khi nhảy nhót cùng nếp hương.

Xôi ngũ sắc người Tày, Mường, Tây Bắc

Xôi cổ Tết Nam Bộ giông giống người Tày, Nùng, Thái ở chổ rực rỡ màu sắc, tím, xanh, trắng, đỏ, hồng. Lá dứa, nước cốt dừa, dừa nạo, sầu riêng, đậu xanh nấu chín... luôn tụ hội trên dĩa xôi. Từng dưới màu trắng, lớp đậu xanh, kế đọt chuối, tím hoa cà, thêm lớp đậu xanh nửa, trên cùng cam hay vàng chói lọi rồi rắc dừa nạo, đậu phộng tùm lum, phải gọi là bánh xôi mới đúng.

Nàng xôi thay đổi xoành xoạch theo mốt, từ bát cơm nếp trắng muốt thơ ngây ngày nào tới giờ thì đã muôn hồng nghìn tía sắc xôi. Phải nói "nàng xôi" đúng là hoa hậu lễ tiệc Tết Việt Nam, khó ai qua mặt nổi, biết đâu ngày nào đó "nàng" trở nên hoa hậu trên bàn tiệc năm mới thế giới thì sao nhỉ?

Đậm đà Món ngon ngày tết

TTO - Nhắc tới bánh chưng của người Việt xa quê, không thể bỏ qua bài của chị Nguyễn My, bà chủ nhà hàng Việt ở Latvia (châu Âu): "Lá chuối mắc gấp 15 lần thịt gà nên chỉ bọc một lớp mỏng cho có mùi lá, màu lá..."