Trận mưa chiều 23-10 khiến đường An Dương Vương (Q.8, TP.HCM) nước ngập gần 0,5m - Ảnh: Tiến Long

Qua kinh nghiệm từ thực tiễn, cần có hai giải pháp cụ thể để giải quyết bài toán ngập. Một là tạo sự liên thông giữa các khu vực thoát nước để chia sẻ bớt lượng nước ngập từ lưu vực này chảy bớt qua lưu vực khác khi có mưa lớn.

Dựa trên kết quả quan trắc của Đài khí tượng thủy văn khu vực Nam bộ từ khi có ngành dự báo tới nay, chúng tôi thấy rằng mưa ngày càng gia tăng về lưu lượng.

Mặt khác, lượng mưa phân bổ không đồng đều. Cụ thể theo số liệu đo đạc của Trung tâm Điều hành chương trình chống ngập nước TP: trận mưa ngày 6-9-2014 đo được tại trạm Cầu Bông (Q.Bình Thạnh) tới 122mm nhưng những nơi khác lại thấp hơn; hay trận mưa ngày 19-10 tại trạm Phan Văn Khỏe (Q.6) tới 112,9mm nhưng ở trạm Quang Trung (Gò Vấp) xấp xỉ 13mm...

Như vậy trong khi một số tuyến cống tại Q.6 trở nên quá tải, ngập nước lan rộng thì ở những khu vực khác như kể trên, cống thoát nước không có nước để thoát.

Lâu nay thiết kế hệ thống thoát nước của chúng ta theo từng lưu vực. Ví dụ lưu vực Nhiêu Lộc - Thị Nghè có hệ thống cống, kênh rạch thoát nước riêng, tương tự lưu vực Tân Hóa - Lò Gốm cũng vậy.

Do đó chúng ta có thể nghiên cứu xây dựng tuyến cống bao kết nối các lưu vực với nhau để mượn hệ thống thoát nước của lưu vực này giúp lưu vực khác thoát nước khi xảy ra tình trạng nơi này mưa to, nơi khác mưa nhỏ.

Tuyến cống bao này có thể lắp đặt van và hệ thống bơm hỗ trợ. Trước mắt khu vực thượng lưu của Tân Hóa - Lò Gốm (khu vực Bàu Cát ở Q.Tân Bình) có thể kết nối với hệ thống cống, kênh thượng nguồn của Nhiêu Lộc - Thị Nghè qua khu vực Hoàng Hoa Thám hoặc Út Tịch (cũng thuộc Q.Tân Bình).

Giải pháp thứ hai là xây dựng các kho nước phân tán (một dạng hồ điều tiết nước). Dựa theo cao độ từ cao đến thấp theo hướng tây - bắc - đông - nam để xây dựng các hồ điều tiết bậc thang nhằm giữ lại một lượng nước khi có mưa lớn, giúp chia tải với hệ thống cống hiện hữu.

Giải pháp này không chỉ giúp giảm ngập mà còn có thể tái sử dụng nguồn nước mưa phục vụ việc tưới cây, rửa đường thay vì sử dụng nguồn nước sạch như hiện nay rất tốn tiền.

Việc thiết kế và tính toán các hồ điều tiết phân tán này phải đồng bộ, tổng thể trên một lưu vực để tính toán các số liệu, dung tích hồ hợp lý dựa trên mặt bằng hiện có. Các hồ này có thể kết nối với nhau chứ không phải cái nào biệt lập cái đó.

Có thể tận dụng các hồ nước hiện có và các khu vực công cộng như công viên 23-9 (Q.1), công viên Văn Thánh (Q.Bình Thạnh), khu vực bến xe Miền Đông, bến xe Miền Tây, thậm chí sân vận động... làm các hồ điều tiết ngầm. Nếu mặt bằng quá chật hẹp thì làm những hồ điều tiết ngầm ngay phía dưới các đường cống hiện hữu.

Trên thế giới đã có nhiều nước làm được những mô hình hồ điều tiết như thế này. Kỹ thuật hiện nay hoàn toàn có thể triển khai những hồ chứa nước ngầm như thế.

Chẳng hạn để giải quyết bài toán ngập trên đường Nguyễn Hữu Cảnh và một số tuyến lân cận có thể tận dụng công viên Văn Thánh để làm hồ điều tiết.

Nếu khu vực này bị ngập sâu khoảng 1m (tương đương với lượng nước khoảng 35.000m³), khi đó chỉ cần làm hồ điều tiết với kích cỡ 60x60m, sâu khoảng 10m là có thể chứa hết lượng nước trên. 

Mặt khác, có thể đào sâu các lòng kênh hiện hữu như Nhiêu Lộc - Thị Nghè, rạch Ông Búp... để gia tăng khả năng chứa, thoát nước.

Kết quả tính toán sơ bộ cho thấy chỉ cần lòng kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè được đào sâu thêm 2m thì dung tích chứa nước tăng thêm khoảng 1 triệu m³ so với hiện hữu, tương tự các kênh rạch khác sẽ tăng lên đáng kể nếu được nạo vét, mở rộng...