Những biến đổi lớn của bức tranh ‘Vườn xuân Trung Nam Bắc’ trước và sau khi được vệ sinh - Ảnh: Họa sĩ Nguyễn Xuân Việt cung cấp

Hôm nay 3-5, cục trưởng Cục Mỹ thuật, nhiếp ảnh và triển lãm Vi Kiến Thành đã ký văn bản báo cáo Bộ trưởng Bộ Văn hóa - thể thao và du lịch về việc kiểm tra bức tranh sơn mài Vườn xuân Trung Nam Bắc - bảo vật quốc gia tại Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM.

Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM đã giao việc bảo quản phòng ngừa, vệ sinh tác phẩm cho ông Lưu Minh P., thợ sơn mài ở TP.HCM.

Vệ sinh tranh bằng… nước rửa chén

Đánh giá mức độ hư hại của tác phẩm Vườn xuân Trung Nam Bắc, cục trưởng Cục Mỹ thuật, nhiếp ảnh và triển lãm cho hay do không hiểu biết về nghệ thuật hội họa sơn mài của họa sĩ Nguyễn Gia Trí nên ông Lưu Minh P. đã sử dụng nước rửa chén và bột chu, giấy ráp 2000 để vệ sinh.

Điều này đã khiến bề mặt bức tranh bị can thiệp quá mức trong quá trình làm vệ sinh, dẫn đến hư hại lớn với bảo vật quốc gia.

Do bị tác động vào bề mặt tác phẩm làm mất đi lớp sơn bề mặt nên liên kết giữa các mảng son, mảng vỏ trứng, mảng dát vàng đã không còn sự uyển nhã, huyền ảo của nghệ thuật sơn mài Nguyễn Gia Trí.

Ông Thành cho biết hư hại về tinh thần, không gian, không khí, phần linh hồn của tác phẩm trên 30%.

Xét ở góc độ hư hại về vật chất bề mặt tác phẩm thì bức tranh bị hư hại khoảng 15%: "Các mảng vỏ trứng bị mài mòn, trơ ra, trắng bệch, trắng vôi, mảng dát vàng bị mài mòn; nét và các mảng hình tiếp giáp nhau bị lộ, trơ, mất đi sự tinh tế, uyển nhã đan xen giữa mảng và nét", ông Vi Kiến Thành khẳng định.

Ông Vi Kiến Thành - cục trưởng Cục Mỹ thuật - nhiếp ảnh và triển lãm (trái) và ông Phan Tự Long - phó giám đốc Trung tâm Bảo quản, tu sửa tác phẩm mỹ thuật (Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam) thẩm định bức tranh trước buổi họp chiều 27-4 - Ảnh: MAI THỤY

Chỉ… rút kinh nghiệm?

Trước sự việc "đáng buồn" với bảo vật quốc gia Vườn xuân Trung Nam Bắc, ông Vi Kiến Thành gửi lên Bộ trưởng Bộ Văn hóa - thể thao và du lịch 4 kiến nghị.

Đầu tiên, tác phẩm tranh sơn mài Vườn xuân Trung Nam Bắc của họa sĩ Nguyễn Gia Trí - Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật - là bảo vật quốc gia cần phải lưu giữ, bảo quản, ứng xử ở chế độ đặc biệt.

Sở Văn hóa và thể thao TP.HCM cần chỉ đạo Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM lập dự án tu sửa tác phẩm Vườn xuân Trung Nam Bắc một cách thận trọng, khoa học, khắc phục sự hư hại hiện tại ở mức độ tốt nhất.

Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM cần xây dựng phương án và giải pháp tu sửa, làm thử nghiệm một số vị trí trên tranh; giao việc tu sửa phục hồi tác phẩm cho họa sĩ Nguyễn Xuân Việt - người đã trực tiếp làm việc với họa sĩ Nguyễn Gia Trí - hoặc họa sĩ có chuyên môn, uy tín cao trong nghề làm tranh sơn mài.

Việc tu sửa tới đây cần có sự phối hợp giám sát của Trung tâm Bảo quản, tu sửa tác phẩm mỹ thuật - Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam.

Theo ông Vi Kiến Thành, lãnh đạo Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM, các cán bộ Bảo tàng cần rút kinh nghiệm sâu sắc về sự đơn giản, tùy tiện trong công tác bảo quản, bảo dưỡng tác phẩm, về thái độ ứng xử với hiện vật bảo tàng, đặc biệt với hiện vật là bảo vật quốc gia.

Ông Thành cũng kiến nghị Cục Di sản văn hóa sớm tham mưu cho lãnh đạo Bộ Văn hóa - thể thao và du lịch ban hành văn bản hướng dẫn về chế độ bảo vệ, bảo quản đặc biệt đối với các bảo vật quốc gia.

TTO - Bảo vật quốc gia Vườn xuân Trung Nam Bắc tại Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM đã được đoàn công tác của Bộ VH-TT&DL nhận định là hư hại khá nhiều 'cả phần xác lẫn phần hồn' trong cuộc làm việc vào cuối tuần qua.