Không có cơ sở pháp lý để rút kháng nghị

Liên quan đến việc Viện kiểm sát cấp cao tại TP.HCM ra hai quyết định về việc rút kháng nghị vụ tranh chấp yêu cầu đòi tài sản giữa Công ty TNHH một thành viên 30-4 Tây Ninh và ông Võ Quan Huy (thường được gọi là "vua chuối" Út Huy), luật sư Nguyễn Ngô Quang Nhật, Đoàn luật sư TP.HCM, cho rằng Bộ luật Tố tụng dân sự đã quy định về căn cứ việc kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm.

Theo đó, điều 326 Bộ luật Tố tụng dân sự quy định bản án, quyết định của tòa án đã có hiệu lực pháp luật bị kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm khi có một trong những căn cứ sau đây:

Kết luận trong bản án, quyết định không phù hợp với những tình tiết khách quan của vụ án gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự.

Có vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng làm cho đương sự không thực hiện được quyền, nghĩa vụ tố tụng của mình, dẫn đến quyền, lợi ích hợp pháp của họ không được bảo vệ theo đúng quy định của pháp luật.

Có sai lầm trong việc áp dụng pháp luật dẫn đến việc ra bản án, quyết định không đúng, gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự, xâm phạm đến lợi ích công cộng, lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của người thứ ba.

Chỉ khi nào viện kiểm sát không còn thấy tồn tại những căn cứ để kháng nghị nêu trên thì mới có thể ra quyết định rút kháng nghị.

"Trong khi đó đến nay, theo tôi chưa có căn cứ pháp luật nào cho phép viện kiểm sát rút kháng nghị vì các lý do như văn bản yêu cầu từ UBND các cấp hay yêu cầu của tỉnh ủy, hoặc để đảm bảo dự án thực hiện đúng tiến độ, nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế trên địa bàn theo các căn cứ trong các quyết định rút kháng nghị.

Do vậy có thể khẳng định Viện kiểm sát cấp cao tại TP.HCM đưa ra kháng nghị dựa trên các căn cứ pháp luật cụ thể, nhưng việc rút kháng nghị lại không dựa vào các căn cứ này", luật sư Nhật nhận định.

Trong quyết định rút kháng nghị, Viện kiểm sát cấp cao cho rằng kháng nghị trước đó là có cơ sở, bản án phúc thẩm và sơ thẩm của TAND hai cấp Tây Ninh còn nhiều thiếu sót, gây thiệt hại cho người dân.

Nhưng ngay sau đó, chính cơ quan này lại rút kháng nghị, để mặc cho bản án mà họ đánh giá là "thiếu sót", "gây thiệt hại cho đương sự" nghiễm nhiên có hiệu lực mà không đưa ra cơ sở pháp lý nào thuyết phục đối với việc rút kháng nghị này.

Ưu tiên phát triển kinh tế cũng không thể xem nhẹ lợi ích của người dân

Theo luật sư Đỗ Ngọc Thanh (Đoàn luật sư TP.HCM), việc ban hành quyết định kháng nghị số 313 ngày 14-11-2023 của Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại TP.HCM đối với bản án phúc thẩm của TAND tỉnh Tây Ninh về vụ án giữa Công ty 30-4 Tây Ninh và ông Võ Quan Huy cho thấy chính cơ quan tố tụng này đã nhận định rằng có những dấu hiệu cho thấy bản án có thể rơi vào các trường hợp nêu trên.

Tuy nhiên, điều đáng chú ý hơn là không lâu sau đó, viện kiểm sát lại hai lần rút kháng nghị với lý do liên quan đến tiến độ dự án phát triển kinh tế tại địa phương - một tình tiết khiến giới chuyên môn và dư luận đặc biệt quan tâm về ranh giới giữa quyền lực hành chính và hoạt động tố tụng.

Trong vụ án này, Công ty 30-4 đã khởi kiện với tư cách nguyên đơn yêu cầu các hộ dân trả lại đất và bồi thường thiệt hại.

Tuy nhiên, theo điều 186 và điều 192 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, quyền khởi kiện chỉ được thiết lập khi có căn cứ cho rằng quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm.

Công ty là bên được giao đất theo quyết định hành chính sau khi Nhà nước thu hồi, không phải là người sử dụng đất hợp pháp trước đó, cũng không chứng minh được quyền dân sự đối với đất bị chiếm giữ. Do đó, tư cách nguyên đơn trong vụ án này cần được đánh giá thận trọng.

Điểm đáng lưu ý hơn cả là diễn biến tố tụng sau khi Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại TP.HCM ban hành quyết định kháng nghị giám đốc thẩm số 313. Quyết định này nêu rõ một số sai sót trong quá trình giải quyết vụ án, bao gồm việc chưa xác minh đầy đủ hiện trạng sử dụng đất, chưa làm rõ công sức khai phá, và chưa đủ căn cứ buộc bị đơn bồi thường thiệt hại.

Tuy nhiên, chỉ trong vài tháng sau đó, viện kiểm sát đã hai lần ra quyết định rút toàn bộ kháng nghị với lý do được nêu là nhằm "đảm bảo tiến độ triển khai dự án kinh tế trọng điểm của tỉnh". Đây là một quyết định mang tính tố tụng, thuộc thẩm quyền của Viện kiểm sát theo quy định tại điều 334 và 337 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015.

"Theo quan điểm cá nhân tôi, quyết định rút kháng nghị, dù hợp pháp về hình thức, cần được giải thích đầy đủ bằng căn cứ pháp lý để thể hiện sự minh bạch và tính thuyết phục trong hoạt động tố tụng".

Một quyết định rút kháng nghị chỉ thực sự đáng tin khi được thực hiện bằng hệ thống lập luận pháp lý nghiêm túc. Và một hệ thống tư pháp độc lập là điều kiện tiên quyết để bảo vệ sự công bằng kể cả trong những vụ việc tưởng như nhỏ bé, như một vườn chuối bị thu hồi.

Vụ án vườn chuối Út Huy ở Tây Ninh: Kháng nghị rồi hai lần rút kháng nghị

Đây là vụ việc hy hữu mà ông Võ Quan Huy (Út Huy), 70 tuổi gặp phải. Trước đó, vụ án được TAND hai cấp tỉnh Tây Ninh xét xử và bị kháng nghị giám đốc thẩm theo hướng hủy án. Tuy nhiên sau đó, cơ quan này bất ngờ rút kháng nghị.