Mahmud Ahmad (thứ hai từ trái sang) chụp ảnh với cờ IS - Ảnh: The Straits Times

Đó là M Arifil Azim Putra Norja'I Arifil - 19 tuổi, bị bắt giam vào tháng 4 năm đó. Đây là trường hợp công dân Singapore đầu tiên tự chuyển hóa thành phần tử cực đoan và âm mưu tấn công tại Singapore.

IS có thể lập wilayah ở đâu?

Theo kết quả điều tra, Arifil là học sinh trung học, đã bị lời lẽ tuyên truyền cực đoan trên mạng đầu độc. Từ năm 2013, Arifil bắt đầu theo xu hướng cực đoan và nuôi ý định sang Syria gia nhập IS. Y cũng đã nghiên cứu trên mạng công thức chế tạo bom.

Arifil khai nhận nếu không thể sang Syria, y sẽ tấn công các cơ quan đầu não và ám sát các nhà lãnh đạo Chính phủ Singapore. Nếu kế hoạch tấn công bất thành, y sẽ dùng vũ khí có sẵn như dao tấn công tại nơi công cộng. Arifil đã rủ rê một số người cùng thực hiện kế hoạch, từ đó âm mưu bại lộ.

Sau khi dẫn chứng trường hợp nêu trên trong bài phát biểu tại Đối thoại Shangri-La, Thủ tướng Lý Hiển Long đánh giá IS đã xem Đông Nam Á là trung tâm tuyển mộ quân để đưa sang Syria gia nhập Katibah Nusantara (đơn vị chiến đấu ở quần đảo Malaysia).

Ông khẳng định IS cũng đã tuyên bố kế hoạch biến Đông Nam Á trở thành một tỉnh nhà nước Hồi giáo (wilayah). Ông cho rằng đây chỉ là ảo mộng của IS, tuy nhiên IS vẫn có thể lập cơ sở ở đâu đó tại Đông Nam Á. Theo ông, nếu IS làm được điều này, đây sẽ là nguy cơ đe dọa toàn khu vực.

Vậy IS có thể lập wilayah ở đâu trong khu vực Đông Nam Á? Tháng 10-2016, Viện Phân tích chính sách xung đột ở Indonesia đã công bố báo cáo (IPAC Report 33) nhận định các đảo ở miền nam Philippines có thể sẽ trở thành hang ổ mới của IS.

Nói đến mạng lưới IS ở Đông Nam Á, đầu tiên phải nhắc đến đầu mối Mahmud Ahmad (hoặc Abu Handzalah) - người Malaysia, nguyên phó giáo sư Đại học Malaya ở Kuala Lumpur, người tập hợp lực lượng.

Trong thập niên 1990, Mahmud đã kinh qua trại huấn luyện của Al-Qaeda ở Afghanistan thời trùm khủng bố Bin Laden, sau đó lấy mác học vị của mình để tích cực lôi kéo sinh viên tham gia thánh chiến. Sau khi bị cảnh sát truy nã năm 2014, Mahmud đã đào tẩu sang Philippines.

Để thiết lập chân rết IS ở Đông Nam Á, Mahmud dự định quy tụ tối thiểu 4-5 nhóm Hồi giáo cực đoan trong khu vực như Jemaah Islamiah ở Indonesia, Abu Sayyaf ở Philippines, Kumpulan Mujahidin Malaysia và Darul Islam Sabah ở Malaysia.

Isnilon Hapilon (giữa) xưng thủ lĩnh IS ở Philippines - Ảnh: YouTube

Khu tự trị Hồi giáo

Báo The Star của Malaysia ngày 27-5 dẫn nguồn tin tình báo cho biết Mahmud Ahmad đã chỉ huy các tay súng khủng bố tấn công ở Marawi hôm 23-5 để cứu Isnilon Hapilon. Mahmud đang có mặt trong số phần tử khủng bố bị quân đội Philippines bao vây tại Marawi.

Mahmud Ahmad hiện nay 39 tuổi, có thể sẽ trở thành thủ lĩnh IS sau Isnilon Hapilon ở miền nam Philippines. Isnilon Hapilon 51 tuổi, là phó tướng của nhóm Hồi giáo cực đoan Abu Sayyaf và xưng là thủ lĩnh IS ở Philippines hồi đầu năm ngoái. Cách đây hai tháng, y bị thương nặng trong một vụ không kích của quân đội trên đảo Basilan.

Hai nhà nghiên cứu Bruno Hellendorff và Denis Jacqmin làm việc cho Nhóm nghiên cứu hòa bình an ninh ở Bỉ đánh giá IS có ý định chọn miền nam Philippines, vì vùng đất này tập trung đông đảo người Hồi giáo và nổi tiếng chống đối chính quyền trung ương từ hơn một thế kỷ qua.

Từ thập niên 1970, phong trào nổi dậy vũ trang của người sắc tộc Moro đã lấy đảo Mindanao làm địa bàn hoạt động. Đến nay có hai nhóm đã đàm phán với chính phủ:

- Mặt trận Dân tộc giải phóng Moro (MNLF) được giáo sư chính trị học Nurlaji (“Nur”) Misuari thành lập năm 1969, với chiêu bài bảo vệ lợi ích của sắc tộc Moro Hồi giáo. MNLF đã đàm phán với chính phủ và năm 1989 chính phủ đã đồng ý thành lập khu tự trị Hồi giáo Mindanao.

- Mặt trận Giải phóng Hồi giáo Moro (MILF) do Hashim Salamat tách khỏi MNLF thành lập năm 1984, vì phản đối chính sách hòa đàm của MNLF. MILF đã nhận tài trợ từ Al-Qaeda.

Năm 2014, chính phủ ký kết với MILF văn kiện “Thỏa thuận chung về vùng Bangsamoro”. Sau đó “Luật cơ bản vùng Bangsamoro” ra đời, thay thế khu tự trị Hồi giáo Mindanao bằng vùng tự trị Bangsamoro. Tuy nhiên hồi tháng 2-2016, Quốc hội Philippines đã bác dự án luật này.

6 nhóm ở Mindanao đã tuyên thệ với IS

Ngoài MILF, còn có một nhóm khác tách khỏi MNLF là nhóm Abu Sayyaf. Abu Sayyaf (hay Al-Harakat al-Islamiyya, có nghĩa là Phong trào Hồi giáo) do Abdurajak Janjalani lập năm 1991.

Trong khi MILF chỉ nhận tiền của Al-Qaeda, nhóm Abu Sayyaf hợp tác sâu hơn, ngoài tiền bạc còn tham gia huấn luyện và chế tạo chất nổ. Kế hoạch hợp tác quy mô nhất giữa Al-Qaeda với Abu Sayyaf là “chiến dịch Bojinka” (bị phá vỡ năm 1995) nhằm đánh bom cùng lúc 12 máy bay dân dụng trên Thái Bình Dương. Đến năm 1998, Janjalani bị tiêu diệt.

Năm 2002, Mỹ can thiệp trực tiếp vào Philippines để hợp tác tiêu diệt nhóm Abu Sayyaf. Gặp thế khó, Abu Sayyaf bèn bắt tay với các nhóm thánh chiến các nước lân cận như Jemaah Islamiyah ở Indonesia và Kumpulan Mujahidin Malaysia ở Malaysia.

Isnilon Hapilon nổi lên cầm đầu cánh Abu Sayyaf trên đảo Basilan từ năm 2010. Bốn năm sau, chưa đầy một tháng sau khi IS tuyên bố thành lập nhà nước Hồi giáo ở Iraq và Syria, Isnilon Hapilon đã tuyên thệ trung thành với IS.

Đến tháng 6-2016, các nhóm Hồi giáo cực đoan Philippines, Malaysia và Indonesia đã tôn Isnilon Hapilon làm thủ lĩnh cái gọi là “Nhà nước Hồi giáo ở Basilan”.

Theo hai nhà nghiên cứu Bruno Hellendorff và Denis Jacqmin, có 6 nhóm trên đảo Mindanao đã tuyên thệ trung thành với IS. Nhóm có kiến thức nhất và nguy hiểm nhất là nhóm Maute, ra đời ở khu đô thị Butig (tỉnh Lanao del Sur trên đảo Mindanao).

Hai lần vào tháng 6 và tháng 11-2016, nhóm Maute đã kéo khoảng 100 tay súng đánh chiếm Butig và treo cờ đen IS trước tòa thị chính. Lúc bấy giờ, quân đội chính phủ phải sử dụng pháo binh và không quân tấn công như chiến sự ở Marawi hiện nay.

Nói tóm lại, từ phong trào nổi dậy của sắc tộc Moro đã dẫn đến nhiều hình thái nổi dậy khác nhau, trong đó có các nhóm khủng bố Hồi giáo ở miền nam Philippines. Chúng đã câu kết với cánh hẩu ở Indonesia và Malaysia để dễ bề tự tung tự tác.

Kỳ tới: Sau Philippines là Indonesia