1. Vitamin là gì, có bao nhiêu loại? Dùng Vitamin A có lợi ích gì đối với cơ thể con người? Thiếu hụt vitamin A gây ra những biến chứng gì?

Vitamin là nhóm chất hữu cơ, được xem là chất dinh dưỡng vì phải được cung cấp đủ hàng ngày, tuy với lượng rất nhỏ nhưng rất cần thiết để cơ thể phát triển và duy trì các hoạt động. 

Có 13 vitamin cần được cung cấp hàng ngày, gồm 4 vitamin tan trong dầu (vitamin A, D, E, K) và 9 vitamin tan trong nước (vitamin C và 8 vitamin nhóm B).

Vitamin A là chất dinh dưỡng cần được bổ sung hàng ngày (thông qua thực phẩm) với lượng rất nhỏ nhưng lại tối cần thiết cho phát triển cơ thể. Nó tham gia vào sự tạo ra các mô, da, võng mạc ở mắt giúp thị giác hoạt động tốt, tăng cường sức đề kháng của cơ thể chống lại các bệnh nhiễm trùng. 

Ngoài ăn uống thiếu chất, một số bệnh lý như kém hấp thu mỡ, ăn thiếu protein, rối loạn chức năng gan hay chức năng tụy sẽ làm giảm hấp thu vitamin A. 

Nếu thiếu vitamin A, trẻ sẽ bị quáng gà, khô mắt đưa đến mù mắt, dễ bị bệnh nhiễm khuẩn, đặc biệt nhiễm khuẩn đường hô hấp, trẻ chậm lớn…

2. Có thể tìm thấy vitamin A trong loại thực phẩm nào?

Vitamin A có nhiều trong trứng, sữa, bơ, gan, thịt động vật. Đặc biệt, gan cá thu chứa nhiều vitamin A và cả vitamin D. 

Vitamin A còn được tìm trong thực vật, dưới dạng tiền sinh tố A (còn gọi là bêta-caroten) có nhiều trong các loại rau có màu đỏ, vàng hoặc xanh lục đậm. Đây có thể được xem là các nguồn thiên nhiên bổ sung vitamin A rất tốt cho trẻ và sử dụng các nguồn này thì không bao giờ sợ quá liều.

3. Uống vitamin A với liều lượng bao nhiêu là hợp lý? Những trường hợp nào nên và không dùng vitamin A?

Vitamin A và D là hai vitamin tan trong chất béo và cùng có mặt trong gan một số cá thu, cá nhám… nên thông thường bổ sung với cả 2 vitamin này có thuốc viên dầu gan cá cung cấp cùng lúc vitamin A và vitamin D hay thuốc viên vitamin A-D.

Người lớn không được dùng quá 5.000 IU vitamin A/ngày và 400 IU vitamin D/ngày. Để không quá liều, nên uống theo từng đợt cách quãng, nghĩa là sau khi uống 3 tuần phải ngưng uống 1-2 tuần nếu muốn tiếp tục.

Không dùng chế phẩm chứa vitamin A đối với người bệnh thừa vitamin A, nhạy cảm với vitamin A hoặc thành phần khác trong chế phẩm.

Các bậc cha mẹ muốn cho trẻ uống bổ sung thêm vitamin A, D xin lưu ý mấy điều sau đây để sử dụng thuốc cho hiệu quả tốt nhất:

- Uống lượng dầu gan cá hoặc vitamin A-D ở trẻ tương ứng với chỉ 2.500 đơn vị quốc tế (IU) vitamin A và 400 IU vitamin D mỗi ngày. Nên uống theo từng đợt cách quãng, nghĩa là sau khi uống 3 tuần phải ngưng uống 1-2 tuần nếu muốn tiếp tục.

- Nếu thận trọng và có điều kiện nên tham khảo thầy thuốc khi cho trẻ dùng thuốc, mặc dù là dùng chế phẩm chứa vitamin.

- Hàng ngày nên cho trẻ ăn đầy đủ chất béo (mỡ, dầu thực vật) và cho uống thuốc ngay sau khi ăn để thuốc dễ hấp thu hơn.

- Không cho trẻ dùng vitamin A khi trẻ đã được cơ sở y tế cho uống vitamin A liều cao theo chương trình chống mù lòa ở trẻ do thiếu vitamin A.

4. Nếu lạm dụng vitamin A sẽ gây ra hậu quả như thế nào? Các triệu chứng cụ thể?

Đối với các vitamin, chúng ta nên đặc biệt lưu ý đến vitamin A và vitamin D vì hai vitamin này nếu dùng quá liều và với thời gian kéo dài sẽ đưa đến hội chứng ngộ độc rất nguy hiểm, đặc biệt đối với trẻ.

Nếu thừa vitamin A sẽ đưa đến các triệu chứng chán ăn, dễ bị kích thích, ói mửa, rụng tóc, da khô và ngứa, sung huyết da, ở trẻ đôi khi hóa xương sớm ở các sụn tiếp hợp, gây ngừng tăng trưởng, ở trẻ dưới 1 năm tuổi có thể bị tăng áo lực nội sọ gây thóp lồi.

5. Vấn đề thiếu vitamin A và hậu quả?

Hàng năm, ở Việt Nam có chiến dịch cho trẻ em uống vitamin A trên quy mô toàn quốc. Các yếu tố chính làm cho tình trạng thiếu vitamin A xuất hiện là: chế độ ăn nghèo vitamin A, nhiễm khuẩn (đặc biệt là sởi, bệnh hô hấp cấp) và tiêu chảy. 

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyên nên cho trẻ 6 tháng tuổi uống thêm 100.000 đơn vị vitamin A; liều này có tác dụng bảo vệ cho đến khi trẻ được tiêm phòng sởi vào lúc 9 tháng tuổi, và vào lúc này có thể cho trẻ ở những vùng có nguy cơ cao uống thêm một liều nữa. 

Ngoài ra, nên cho trẻ từ 1 đến 5 tuổi cứ 3 - 6 tháng một lần uống một liều 200.000 đơn vị vitamin A. WHO cũng khuyến cáo cho người mẹ uống 200.000 đơn vị vitamin A ngay sau lúc sinh hoặc trong vòng 2 tháng sau khi sinh.

Xin được nhắc lại, ngành y tế  nước ta có chương trình cho trẻ uống vitamin A liều cao để chống mù lòa do thiếu vitamin A. Trước đây, chương trình thường lồng ghép với các đợt cho uống vaccin ngừa bại liệt. Các bậc phụ huynh hãy đưa trẻ đi thuốc theo lịch và nhớ đã cho trẻ uống vitamin A theo chương trình rồi thì không nên cho trẻ uống thuốc vitamin A hoặc thuốc bổ có chứa vitamin A nữa.