Du khách nước ngoài mua sắm tại chợ đêm Bến Thành, quận 1, TP.HCM - Ảnh: QUAN G ĐỊNH

Hiện các đô thị lớn ở Việt Nam như TP.HCM, Hà Nội... đã dần hình thành hoạt động kinh tế ban đêm, trong đó TP.HCM nhộn nhịp nhất với nhiều hoạt động như phố đi bộ, phố ẩm thực, chợ đêm..., mới nhất là sự bùng nổ của hệ thống cửa hàng tiện lợi. 

Cả nước có hơn 2.300 cửa hàng tiện lợi, trong đó khoảng 1.000 cửa hàng hoạt động 24/24 giờ, tập trung ở TP.HCM và Hà Nội.

Không thể giữ khách nếu thiếu sản phẩm ban đêm

Ông Huỳnh Văn Sơn - chủ tịch HĐQT Công ty du lịch Ngôi Sao Biển, chủ đầu tư chuỗi chợ đêm ở Phú Quốc, Đà Nẵng - cho biết chủ trương phát triển nền kinh tế ban đêm của Trung Quốc đáng để Việt Nam học hỏi. Nhưng Việt Nam nên làm theo cách của mình, tối ưu hóa hơn.

Theo ông Sơn, nếu Chính phủ Trung Quốc muốn thông qua hỗ trợ tài chính (cho tiền) để khuyến khích các loại hình dịch vụ về đêm phát triển thì ở Việt Nam, doanh nghiệp chỉ cần tài trợ bằng cơ chế, chính sách, quy hoạch địa điểm rõ ràng, chính sách miễn giảm thuế hoặc miễn giảm giá thuê mặt bằng. 

Quan trọng khi xác định muốn phát triển kinh tế về đêm, địa phương cần phải xác định khu vực, địa bàn, từ đó Nhà nước xác định cơ chế, chính sách hỗ trợ như thế nào, sau đó mới kêu gọi các doanh nghiệp tham gia đầu tư.

Gần đây, TP.HCM đang có kế hoạch phát triển phố chuyên doanh ẩm thực về đêm, đó cũng là hướng ra để phát triển nền kinh tế về đêm, đặc biệt trong thu hút khách du lịch. 

Trên cơ sở xác định tuyến đường, khu vực quy hoạch, doanh nghiệp tham gia đầu tư kèm những chính sách ưu đãi tiền thuê mặt bằng... Những chính sách này phải đi trước một bước để công bố minh bạch doanh nghiệp tham gia nhanh.

Du khách nước ngoài mua sắm tại chợ đêm Bến Thành, quận 1, TP.HCM - Ảnh: QUAN G ĐỊNH

Ông Nguyễn Quốc Kỳ - tổng giám đốc Vietravel - cũng cho rằng du lịch Việt Nam đang bỏ trống một khoảng lớn về dịch vụ ban đêm. Các sản phẩm du lịch hiện nay cũng đang tập trung chủ yếu vào khung thời gian từ 7h sáng đến 5h chiều. 

Đây là sản phẩm tạo ra thu nhập cứng trong khi sản phẩm thu được nhiều tiền nhất là từ 6h tối đến 2h sáng lại không được phát triển nên du khách về đêm không có chỗ tiêu tiền, lang thang về ngủ sớm. Như vậy rất phí.

Không có sản phẩm ban đêm không cách gì giữ khách và tạo nguồn thu cho người dân địa phương cũng như ngân sách.

Theo khảo sát, doanh thu sản phẩm dịch vụ du lịch ban ngày chỉ chiếm 30%, trong khi 70% còn lại nằm ở khung giờ đêm.

Theo ông Kỳ, trong du lịch về đêm, chợ đêm và phố đi bộ đang được xem là sản phẩm phù hợp với môi trường, địa phương và thói quen mua sắm của du khách. Tuy nhiên, một số nơi phát triển, thiếu quy hoạch hợp lý nên chưa tạo được sức hút.

Nhiều lợi ích

Tại đảo Phú Quốc (tỉnh Kiên Giang), mô hình kinh tế ban đêm chủ yếu chỉ có chợ đêm Dương Đông ở trung tâm đảo và một số điểm kinh doanh ăn uống khác. 

Ông Huỳnh Quang Hưng - phó chủ tịch UBND huyện Phú Quốc - nhìn nhận kinh tế về đêm còn khá mới mẻ. Theo ông Hưng, hiện tại chợ đêm Dương Đông có hơn 100 hộ kinh doanh ăn uống, chủ yếu là hải sản và bia.

Ông Trần Chí Dũng - giám đốc Sở Du lịch Kiên Giang - cho rằng với tình hình thực tế, mô hình chợ ẩm thực về đêm kết hợp kinh doanh quần áo, giày dép, đồ lưu niệm có thể là gợi ý tốt để khởi đầu xây dựng nên kinh tế ban đêm. Tuy nhiên, mô hình này không phải cứ triển khai là sẽ thành công.

Du khách ăn uống tại chợ đêm Phú Quốc (Kiên Giang) - Ảnh: Q.ĐỊNH

Đơn cử như chợ đêm Đông Hồ ở thành phố Hà Tiên, chợ đêm An Hòa ở thành phố Rạch Giá đều hình thành và dần mai một. Để một khu chợ đêm tồn tại lâu dài thì ẩm thực mang đậm chất địa phương là mấu chốt. Bên cạnh đó còn phải có các mặt hàng lưu niệm phong phú nữa mới đủ sức níu chân du khách.

Trong khi đó, theo một số du khách, Nha Trang vẫn còn ít các dịch vụ vui chơi về đêm. Chị Maria Ekaterina - du khách Nga - cho biết: "Các dịch vụ vui chơi ở Nha Trang tập trung vào ban ngày, giờ phù hợp để ngủ với chúng tôi hơn. Ban đêm, chúng tôi không có nhiều lựa chọn ngoài các quán bar, club thường chỉ phục vụ đến 1-2h sáng".

Kinh doanh dịch vụ ăn uống nhiều năm ở Nha Trang, có một cửa hàng lớn ngay khu phố Tây Nguyễn Thiện Thuật, chị Phan Thị Huyền Nhung cho rằng nên có các chính sách nới rộng thời gian và hỗ trợ thêm các doanh nghiệp kinh doanh về đêm.

Theo chị Nhung, thành phố đang có lượng lớn khách tới từ châu Âu và Nga. Lượng du khách này rất thích vui chơi về đêm và thường chi tiêu nhiều vào các quán ăn uống, quán bar, club mở cửa vào ban đêm.

Ông Nguyễn Văn Thành - phó chủ tịch Hiệp hội Du lịch Khánh Hòa - cho rằng kinh doanh về đêm mang lại nhiều lợi ích. 

"Chúng ta đang thiếu các dịch vụ vui chơi về đêm cho du khách. Chúng ta đang kinh doanh du lịch, đây là mặt hàng tại chỗ nên phải tận dụng tối đa mọi nguồn lực và thời gian có thể khai thác. Tuy nhiên cũng cần chú ý đến các vấn đề bảo đảm an ninh trật tự và đặc biệt là ô nhiễm tiếng ồn về đêm, tránh ảnh hưởng đến người dân xung quanh" - ông Thành cho hay.

* Ông Nguyễn Bích Lâm (tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê, Bộ Kế hoạch - đầu tư):

Cần bảo đảm an ninh trật tự

Muốn tạo điều kiện cho hoạt động kinh tế về đêm trước hết cần bảo đảm an ninh trật tự cho kinh doanh dịch vụ ban đêm. Chẳng hạn với khu phố cổ, Hà Nội đã có cơ chế chính sách tạo điều kiện cho hoạt động kinh doanh dịch vụ ban đêm phát triển.

Hoạt động kinh tế về đêm rất cần thiết cho phát triển ngành du lịch của các thành phố, đáp ứng nhu cầu du lịch về đêm của cả khách du lịch trong nước và quốc tế. Vui chơi, giải trí về đêm là một nhu cầu có thực của khách du lịch và cần một cơ chế để hỗ trợ các ngành kinh doanh dịch vụ phát triển.

Đây là một lĩnh vực mới, sắp tới bộ sẽ tiến hành khảo sát, nghiên cứu, đánh giá để có chính sách hỗ trợ phù hợp.

* TS Phạm Thế Anh (khoa kinh tế học Đại học Kinh tế quốc dân):

Hướng đến hoạt động kinh tế hợp pháp

Chính sách hỗ trợ sẽ thúc đẩy hoạt động kinh tế về đêm, góp phần thúc đẩy ngành du lịch tăng trưởng tốt hơn. Tuy nhiên các hoạt động hỗ trợ ban đêm cần hướng đến những hoạt động kinh tế hợp pháp như hội chợ đêm, phố đi bộ, các hoạt động ca nhạc, giải trí để gia tăng hoạt động dịch vụ về đêm, qua đó thúc đẩy các hoạt động mua bán hàng hóa, dịch vụ.

Chính sách hỗ trợ cần hướng tới các vùng, đô thị cụ thể như Phú Quốc, Nha Trang, Hạ Long, Đà Lạt, Hà Nội, TP.HCM... Cần hỗ trợ các ngành dịch vụ gắn với bản sắc văn hóa địa phương.

Muốn có được chính sách hỗ trợ kinh tế về đêm cho các địa điểm thu hút nhiều khách du lịch cũng cần tính tới việc sửa đổi các quy định hiện hành về kinh doanh dịch vụ, chẳng hạn không nên cấm hoạt động kinh doanh karaoke sau 0h.

BẢO NGỌC ghi

Nhắm vào khách du lịch

Cửa hàng tiện lợi Mini Stop trên đường Cống Quỳnh, Q.1, TP.HCM hoạt động 24h phục vụ số lượng lớn người tiêu dùng trong nước lẫn khách du lịch mỗi ngày - Ảnh: MAI THƯƠNG

Ông Hoàng Thọ Xuân, nguyên vụ trưởng Vụ thị trường trong nước (Bộ Công thương), cho rằng để triển khai hiệu quả kinh tế ban đêm, trước hết các bộ, ngành và địa phương cần phải kết hợp chặt chẽ với ngành du lịch, đặc biệt nhắm vào khách du lịch. Việc triển khai nên tập trung thành phố, các tụ điểm mua sắm sôi động ở các trung tâm thành phố lớn, nơi có thương mại dịch vụ và du lịch phát triển, chứ không nên triển khai đại trà, tránh trường hợp nơi nào cũng làm, cũng mở ra nhưng không hiệu quả.

Việc triển khai cần trên cơ sở có quy hoạch, trọng điểm, bán hàng ở các trung tâm và các khu phố mua sắm, du lịch, dịch vụ đã được quy hoạch. Đồng thời nên tham khảo kinh nghiệm các nước, chọn địa điểm và triển khai cho phù hợp, kết hợp các khu ẩm thực, ăn uống, mua sắm các sản phẩm như quà tặng, hàng tiêu dùng...

"Như ở Hàn Quốc có quy định các khu mua sắm, đi bộ với các quầy hàng, tủ hàng về hình dáng, kích thước đồng bộ, bên cạnh có chỗ đựng rác, bán đồ lưu niệm và nhiều sản phẩm nhưng rất quy củ với vỉa hè rộng, có hàng lối và văn minh. Các địa phương cần sáng tạo nhưng làm trong khuôn khổ chung của Nhà nước, vừa đảm bảo mỹ quan và tránh ảnh hưởng môi trường" - ông Xuân cho hay.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, một đại diện của Bộ Công thương cho biết hoạt động kinh tế ban đêm không chỉ bao gồm các hoạt động bán lẻ, thương mại dịch vụ đơn thuần, chủ yếu tập trung ở các thành phố lớn. Tuy nhiên, để đánh giá tổng hợp những ngành bán lẻ, thương mại, dịch vụ nào có đóng góp vào tăng trưởng kinh tế nói chung, với tỉ lệ bao nhiêu, tiềm năng thế nào, cần phải có nghiên cứu rất cụ thể.

NGỌC AN

Từ hè năm 2017, Huế sẽ thí điểm mở cửa một phần Đại nội về đêm để đón khách tham quan.