Tờ Nikkei Asia trích dẫn số liệu của Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản cho biết Nhật Bản đã xuất khẩu 4,42 triệu ô tô trong năm 2023, tăng 16% so với năm trước.

Trong khi đó, Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc cho biết nước này đã xuất khẩu 4,91 triệu xe vào năm ngoái, tăng 58% so với năm trước đó.

Như vậy, lần đầu tiên sau 7 năm, Nhật Bản bị mất ngôi nhà xuất khẩu ô tô lớn nhất thế giới. Lần cuối cùng Nhật Bản bị vượt qua là năm 2016, khi đứng sau Đức.

Tuy nhiên, con số trên lại mâu thuẫn với dữ liệu hải quan. Dữ liệu hải quan Nhật Bản cho thấy nước này đã xuất khẩu 5,97 triệu xe vào năm ngoái, nhiều hơn con số 5,22 triệu xe mà hải quan Trung Quốc đưa ra.

Trung Quốc đã vươn lên như thế nào?

Lý giải về sản lượng xuất khẩu mạnh mẽ của Trung Quốc, các chuyên gia đánh giá một phần nhờ thị trường Nga. Sarah Tan, chuyên gia kinh tế tại Moody's Analytics, cho biết do diễn biến chính trị phức tạp, các hãng xe Nhật Bản và phương Tây đã lần lượt rút lui, để lại thị trường rộng lớn cho nhà sản xuất nội địa và xe Trung Quốc.

Một động lực quan trọng khác là xe năng lượng mới của Trung Quốc, trong đó có xe điện và hybrid, đạt mức tăng trưởng xuất khẩu tới 80%. Góp công lớn nhất là BYD, khi hãng lần đầu tiên vượt qua Tesla về doanh số bán xe điện toàn cầu trong quý 4-2023.

Tính cả năm 2023, BYD đạt doanh số khoảng 3,5 triệu xe, cao hơn mức 2,35 triệu chiếc của Tesla cùng năm.

Sự hỗ trợ của chính phủ được xem là có vai trò lớn trong việc thúc đẩy năng lực sản xuất ô tô của Trung Quốc. Theo truyền thông Trung Quốc, năm 2009 chính phủ đã thông qua kế hoạch đưa các phương tiện sử dụng năng lượng mới trở thành xu hướng và triển khai các khoản trợ cấp bán hàng từ năm 2010 đến năm 2022. Các khoản trợ cấp này có tổng trị giá khoảng 300 tỉ nhân dân tệ (42 tỉ USD).

Ô tô được xem là công cụ để Trung Quốc xác lập vị thế cường quốc trên phương diện kinh tế, từ đó ảnh hưởng tới các mặt khác. Ngoài xuất khẩu, các hãng xe Trung Quốc còn tìm cách chuyển trọng tâm sang sản xuất ở nước ngoài trong tương lai. 

Một quan chức dự kiến Trung Quốc sẽ bán được 12 triệu xe ở nước ngoài vào năm 2030, bao gồm 6 triệu chiếc được xuất khẩu từ Trung Quốc và 6 triệu chiếc được sản xuất ở nước ngoài.

Năng lực sản xuất của người Nhật vẫn tốt

Mặc dù bị vượt mặt về lượng xuất khẩu, AFP dẫn lời chuyên gia cho thấy tình hình sản xuất của các hãng ô tô Nhật Bản không hề đi xuống. Bởi các hãng đã tăng cường sản xuất ở nước ngoài, và Toyota tiếp tục là nhà sản xuất ô tô lớn nhất thế giới trong năm 2023.

Dù chưa có con số năng lực sản xuất chính thức của năm ngoái, nhưng thống kê năm 2022 cho thấy sản lượng ô tô tại Nhật Bản đạt 7,84 triệu chiếc, trong khi sản xuất ở nước ngoài gần 17 triệu chiếc.

"Người Nhật đã xây dựng nhiều nhà máy ở nước ngoài. Họ sản xuất ở nước ngoài nhiều gấp 4 lần lượng họ xuất khẩu", Christopher Richter, nhà phân tích ô tô tại công ty đầu tư và nghiên cứu thị trường CLSA, nói với AFP.

Nhật Bản mở rộng lệnh cấm xuất khẩu ô tô sang Nga

Nhật Bản ngày 28-7 quyết định mở rộng lệnh cấm xuất khẩu ô tô sang Nga từ ngày 9-8.