Ông George W. Bush giành chiến thắng sít sao trước đối thủ Al Gore hồi năm 2000 - Ảnh: AFP

Trong buổi tối nghẹt thở ngày 7-11-2000, kết quả kiểm phiếu nhảy múa liên tục ở bang chiến trường Florida. 

Ban đầu các đài truyền hình Mỹ gọi tên Al Gore (Dân chủ), rồi chuyển sang George W. Bush (Cộng hòa), rồi Gore, rồi Bush... Khoảng cách giữa 2 ứng viên quá sít sao khiến kết quả chung cuộc không được công bố mãi đến 3 tuần sau.

Hơn 1 tháng sau người Mỹ mới biết ông Gore kiếm nhiều hơn ông Bush 543.895 phiếu phổ thông trên cả nước, nhưng ông Bush mới là người trở thành tổng thống nhờ kiếm được 271 phiếu đại cử tri, trong đó Florida là chiến thắng quyết định.

Quá sát nút

Viết trên trang History.com, nhà báo Lesley Kennedy nhận xét kết quả bầu cử năm 2000 kịch tính như vậy cũng không ngạc nhiên, vì thăm dò trước bầu cử cho thấy 2 ứng viên thay đổi vị trí dẫn đầu đến 9 lần trong những tháng đi vận động.

Khi biết kết quả kiểm phiếu ở Florida gần như là huề, ông Gore đã gọi điện cho đối thủ Bush để rút lại lời nhận thua cuộc ít phút trước lúc có kết quả cho thấy ông Bush đã thắng.

"Ý ông nói với tôi là, thưa ngài phó tổng thống, ông muốn nuốt lời?", ông Bush chưng hửng. Ông Gore đáp: "Ông không cần phải cay đắng thế. Để tôi giải thích một điều, em trai của ông không phải là tiếng nói quyết định trong chuyện này".

Câu nói đó là ông Gore nhắc đến Jeb Bush, em trai ông George W. Bush - người giữ chức thống đốc Florida thời điểm đó.

"Khi một cuộc bầu cử quá sát nút và cạnh tranh kiểu này, kiểm phiếu lại là điều dễ hiểu. Cuộc đua vào thượng viện bang Minnesota năm 2008 giữa Franken và Coleman mất gần 9 tháng để giải quyết tranh chấp, nhưng bầu cử tổng thống không thể đợi lâu như vậy, do đó mọi thứ càng phức tạp hơn", giáo sư Rick Hasen, Viện Đại học California tại Irvine, nhận xét.

Còn theo giáo sư Andrew E. Busch, Trường Claremont McKenna, một sự kiện bầu cử kiểu năm 2000 hiếm khi xảy ra, trừ hồi năm 1876 khi ứng viên Cộng hòa Rutherford B. Hayes giành chiến thắng với 20 phiếu đại cử tri gây tranh cãi.

"Florida năm 2000 mất nhiều thời gian như vậy do xảy ra rất nhiều kiện cáo và gián đoạn trong quá trình tái kiểm phiếu", ông Busch cho biết.

Các quan chức tư pháp Mỹ soi một lá phiếu bị nghi là giả trong cuộc bầu cử tổng thống tháng 11-2000 - Ảnh: AFP

Toà án tối cao thì liên quan gì?

"Tôi nghĩ cuộc bầu cử năm nay sẽ kết thúc tại Tòa tối cao. Đó là lý do vì sao chúng ta cần phải nhanh chóng có 9 thẩm phán", Tổng thống Donald Trump phát biểu trong một sự kiện tại Nhà Trắng ngày 23-9.

Ý ông Trump là việc thẩm phán Ruth Bader Ginsburg qua đời tuần trước khiến Tòa tối cao Mỹ chỉ còn 8 người nên không thể ra phán quyết áp đảo trong các trường hợp hệ trọng và gây tranh cãi.

Hồi năm 2000, khoảng một tuần sau ngày bầu cử, Toà án tối cao Liên bang đã tỏ thái độ không hài lòng với những rắc rối kiểm phiếu ở Florida. 

Theo lời kể của giáo sư Busch, 9 thẩm phán đồng lòng trả kiến nghị của ông Bush về Tòa án tối cao Florida với hàm ý: "Chúng tôi không muốn can dự, nhưng các anh đang làm mọi thứ rối tung. Hãy sửa ngay".

Tuy nhiên, Tòa án tối cao Florida đã phớt lờ tín hiệu cảnh báo, tiếp tục thúc đẩy lời kêu gọi tái kiểm phiếu. Vụ việc lại được chuyển về Tòa tối cao liên bang.

"Lúc đó có 2 biểu quyết quan trọng của Tòa tối cao liên bang. Biểu quyết đầu tiên với tỉ lệ 7-2 quyết định rằng việc tái kiểm phiếu ở Florida là vi hiến do không có tiêu chuẩn rõ ràng áp dụng cho tất cả lá phiếu. Tiếp theo, tòa biểu quyết với tỉ lệ 5-4 rằng thời gian đã không còn để tìm giải pháp, do đó quá trình tái kiểm phiếu bị dừng và ông Bush là người thắng", giáo sư Hasen kể.

Trang bìa của các tờ báo Mỹ hồi tháng 11-2000 - Ảnh: AFP

Đó là một trong những phán quyết gây tranh cãi nhất của Tòa tối cao liên bang trong lịch sử Mỹ. Với chiến thắng Florida, ông Bush dẫn trước ông Gore với tỉ số 271-266 (phiếu đại cử tri), và do hết cách nên ông Gore đã chịu thua cuộc.

"Toà án bị chia rẽ theo quan điểm, bên bảo thủ ủng hộ ông Bush, nhóm tự do ủng hộ ông Gore. Vụ việc đặt ra những câu hỏi khó về sự can thiệp của tòa vào một quá trình pháp lý vốn bên nào cũng cho rằng đối phương mang động cơ chính trị", giáo sư Hasen giải thích thêm.

Kể từ năm đó, bài học Al Gore dạy cho các ứng viên tổng thống Mỹ sau này là "đừng bao giờ nhận thua quá sớm". Ông Donald Trump có lẽ cũng không phải ngoại lệ.

"Một trong những vấn đề của ông Gore trong suốt 5 tuần tranh cãi là ông nhận thua, xong lại rút lời, nên bị xem là kẻ thua cuộc thảm hại. Sau lần đó, cả 2 đảng đều nuôi một đội quân luật sư để sẵn sàng tham chiến khi 'Florida tập 2' xuất hiện.

Cuộc bầu cử năm 2000 càng góp phần gây chia rẽ trên chính trường Mỹ. Đảng Dân chủ xem Bush là ông tổng thống cơ hội, thắng nhờ ân huệ của Tòa tối cao, còn phe Cộng hòa xem ông Gore và 9Dảng Dân chủ là những người sẵn sàng thay đổi luật chơi giữa đường để bám víu quyền lực", giáo sư Busch diễn giải.

Ông Trump lo kịch bản Bush-Al Gore tái diễn

TTO - Cuộc bầu cử tổng thống năm 2000 chỉ phân biệt được người thắng thua sau khi Tòa tối cao Mỹ gồm 9 thẩm phán ra phán quyết cấm kiểm đếm lại phiếu bầu giúp ứng viên George W. Bush (con) giành chiến thắng sít sao trước đối thủ Al Gore.