Những ngày cuối tháng 4-2024, chúng tôi trở lại Khu di tích khảo cổ quốc gia thành An Thổ bên dòng sông Ngân Sơn hiền hòa. 120 năm trước, tại nơi này, cậu bé Trần Phú đã cất tiếng khóc chào đời. 

Và đến tháng 10-1930, ông đã trở thành vị Tổng bí thư đầu tiên của Đảng ta.

Thành An Thổ và cái tên Trần Phú

Thành An Thổ là một địa chỉ đặc biệt ở tỉnh Phú Yên. Theo sách sử, thành An Thổ được xây dựng trong khoảng thời gian năm 1832 đến năm 1836 dưới thời vua Minh Mạng. Sau khi xây dựng xong, thành An Thổ trở thành trung tâm hành chính của chính quyền phong kiến tỉnh Phú Yên.

Nơi này còn gắn với sự kiện lịch sử khởi nghĩa Lê Thành Phương vào thế kỷ 19. Làng An Thổ cũng là nơi đặt trường công dạy chữ Hán của tỉnh Phú Yên vào thời vua Thành Thái (1899)…

Trong tham luận "Không gian văn hóa Phú Yên và thời niên thiếu của Tổng bí thư Trần Phú ở Phú Yên" trình bày tại hội thảo khoa học "Tổng bí thư Trần Phú - Chiến sĩ cộng sản kiên trung, bất khuất, người con ưu tú của dân tộc Việt Nam" do Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Ban Tuyên giáo Trung ương, Tỉnh ủy Hà Tĩnh tổ chức nhân kỷ niệm 120 năm ngày sinh của Tổng bí thư Trần Phú, bà Cao Thị Hòa An - phó bí thư thường trực Tỉnh ủy Phú Yên - nêu rõ:

Thân sinh Trần Phú là giáo thụ (viên chức trông coi việc giáo dục một phủ trong thời phong kiến và Pháp thuộc) Trần Văn Phổ, xuất thân trong một gia đình nhà nho nghèo, nguyên quán xã Tùng Ảnh, huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh.

Năm 1897, ông Phổ đỗ Giải nguyên, sau một thời gian làm giáo thụ tại huyện Đức Phổ (tỉnh Quảng Ngãi). 

Đến năm 1901, nhận lệnh triều đình Huế, ông vào giữ chức giáo thụ phủ Tuy An, và đưa cả gia đình vào đây sinh sống.

"Tại mảnh đất này, người con trai thứ bảy của giáo thụ Trần Văn Phổ đã cất tiếng khóc chào đời. 

Để kỷ niệm thời gian công tác tại Phú Yên, cùng với sự kỳ vọng con trai sẽ trở thành người có bản lĩnh, trí tuệ, ông đã lấy chữ Phú để đặt tên cho con. Những năm đầu đời của đồng chí Trần Phú (1904 - 1906) hiện vẫn được khắc ghi tại thành An Thổ".

Năm 1906, Trần Phú theo cha và gia đình về Đức Phổ (Quảng Ngãi) khi cha ông được bổ nhiệm làm tri huyện tại đây.

Tự hào của người Phú Yên

Theo tài liệu của Tỉnh ủy Phú Yên, di tích khảo cổ thành An Thổ được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) ra quyết định xếp hạng là di tích cấp quốc gia năm 2005. 

Tháng 12-2009, di tích được trùng tu, tôn tạo và khánh thành vào ngày 1-4-2011, đúng ngày giải phóng Phú Yên và cũng là dịp kỷ niệm 400 năm Phú Yên hình thành, phát triển. 

Công trình được đánh giá có ý nghĩa to lớn đối với Đảng bộ và nhân dân Phú Yên nói riêng và của cả nước nói chung.

Nếu xã Tùng Ảnh, huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh tự hào là quê hương của Tổng bí thư Trần Phú thì mảnh đất địa linh nhân kiệt: xã An Dân, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên tự hào là nơi sinh của ông.

Phó bí thư thường trực Tỉnh ủy Phú Yên CAO THỊ HÒA AN

"Di tích quốc gia thành An Thổ là địa chỉ đỏ, nơi sinh hoạt giáo dục truyền thống cho cán bộ, đảng viên, học sinh, sinh viên, thế hệ trẻ tỉnh nhà. Hằng năm, tại di tích thành An Thổ long trọng diễn ra lễ dâng hương kỷ niệm ngày sinh Trần Phú, thu hút đông đảo cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân tham gia.

Đây còn là điểm đến không thể thiếu, nơi đón nhiều đoàn khách từ trung ương, các địa phương đến tham quan và dâng hương tưởng niệm Tổng bí thư Trần Phú trong hành trình đến Phú Yên" - tài liệu của Tỉnh ủy Phú Yên nêu.

Những ngày này, di tích thành An Thổ luôn nhộn nhịp những đoàn khách đến dâng hương Tổng bí thư Trần Phú và du khách tham quan. 

Người dân An Thổ luôn tự hào về vùng đất mình đang sống. "Dù xã hội có phát triển hiện đại thì những giá trị lịch sử vẫn còn đó và luôn được nhớ đến", ông Trần Quang Tiến (62 tuổi, người dân sống cạnh thành An Thổ) bày tỏ.

"Được sống và lớn lên trên mảnh đất là nơi sinh của Tổng bí thư Trần Phú, chúng tôi rất tự hào. Tôi luôn nhắc nhở con cháu cố gắng học tập, rèn luyện để xây dựng quê hương ngày càng phát triển, đền đáp công lao của người đi trước", bà Lê Thị Hoài (58 tuổi, trú xã An Dân) bộc bạch.

Phú Yên: phát hiện nhiều hiện vật có giá trị tại hai thành cổ

TTO - Ngày 1-12, Sở Văn hóa - thể thao - du lịch Phú Yên cho biết kết quả thăm dò, khai quật hai di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia là thành An Thổ tại xã An Dân, huyện Tuy An (Phú Yên) và thành Hồ tại xã Hòa Định Đông, huyện Phú Hòa (Phú Yên) đã phát hiện hàng trăm ngàn hiện vật có giá trị về lịch sử, văn hóa.