Nếu có dịp về miền Tây vào mùa này, khi ngang qua xã Đông Thành (thị xã Bình Minh, Vĩnh Long), du khách sẽ ngỡ ngàng khi nhìn thấy nhiều khu vườn trái thanh trà chín vàng rực rỡ dưới nắng hè.

Hai bên lề đường cũng trải rộng một màu vàng ươm bắt mắt của những chùm thanh trà treo lủng lẳng nơi sạp, khiến du khách không ngại dừng chân bước xuống mua vài ký để ăn và làm quà biếu cho người thân.

Phóng to

Thanh trà vàng rực được bày bán

Theo anh Đoàn Văn Tiếp, 51 tuổi, ngụ tại ấp Đông Hưng 2, xã Đông Thành, thị xã Bình Minh: thanh trà (còn gọi là sơn trà) là loài cây hoang dại mọc nhiều ở vùng núi Thất Sơn (An Giang), vùng rừng Phú Quốc (Kiên Giang) và được trồng nhiều nơi xã Đông Thành nầy.

Cây thanh trà trông giống như cây xoài, trái tương tự quả chanh, vỏ màu xanh, chín có màu vàng cam bóng láng, cơm mềm vị chua, ngọt rất hấp dẫn mọi người - nhất là trẻ con. Thời vụ trái chín vào khoảng tháng giêng đến cuối tháng 3 âm lịch.

Thanh trà có 2 loại: thanh trà chua và ngọt (thanh trà chua trái tròn, vỏ mỏng, chín có màu vàng sậm, dễ giập; còn thanh trà ngọt trái dài, vỏ dày, cứng, có lớp phấn trắng phủ bên ngoài, trái chín có màu vàng nhạt).

Theo anh Tiếp, thanh trà rất dễ trồng, ít sâu bệnh, mang lại hiệu quả kinh tế cao. Hiện nay anh có 5 công đất trồng thanh trà, có 50 cây trên 10 tuổi đã cho trái.

Trung bình thu hoạch 300 - 350 kg/cây. Giá bán tại vườn hiện nay cao hơn năm trước: 15.000đ/kg(chua), 50.000đ/kg (ngọt). Trong mùa vụ năm nay, nếu trừ chi phí anh lãi khoảng 50 - 60 triệu đồng. Ngoài ra, để tăng thu nhập, anh còn chiết nhánh thanh trà để bán (giá 30.000đồng/nhánh)...

Phóng to

Thanh trà dầm nước đá

Có nhiều cách thưởng thức hương vị của thanh trà: ăn chín, làm mứt và làm gia vị trong việc chế biến các món ăn (nấu canh chua, kho).

Cách thông thường mà các bà chị và lứa tuổi teen ưa chuộng là trái thanh trà chín chấm muối ớt. Cầm trái thanh trà chín trong lòng bàn tay lột vỏ chấm vào chén muối ớt. Vị chua, ngọt, thơm của thanh trà; vị mặn, cay của muối ớt và những cái “hít hà” vì cay nồng lên tận mũi, thật thú vị!

Riêng những người lớn tuổi, thư thả hơn khi về nhà, có cách thưởng thức như: thanh trà chín cho vào rổ rửa sạch. Dùng dao bén gọt bỏ vỏ, cho vào ly (khoảng 2 trái) cùng vài muỗng đường cát, một tí muối bọt (cho có hương vị đậm đà). Lấy muỗng cà phê dầm cho cơm thanh trà nhừ ra với đường. Cho thêm tí nước vào khuấy hòa tan. Cuối cùng, bỏ vài viên đá vào là ta có được món thanh trà dầm đá giải nhiệt tuyệt hảo!

Cũng còn có cách chế biến khác nữa là làm mứt tuy hơi nhọc công một chút. Chọn mua vài ký thanh trà chua, chín (nhớ lựa những trái cứng thịt, màu sáng, không giập) về nhà rửa sạch, gọt vỏ, xắt thành từng miếng như miếng xoài, bỏ hạt.

Phóng to

Thanh trà kho cá rô đồng

Cho cơm thanh trà vào thau cùng với đường cát trắng theo tỉ lệ: 1 ký cơm thanh trà + 1/2 kg đường cát trắng trộn đều hòa tan. Cuối cùng cho hỗn hợp vào nồi và đặt lên bếp với ngọn lửa liu riu cho đến khi đường cô lại sền sệt, nhắc xuống để nguội cho vào keo ăn dần. Muốn để lâu cho vào ngăn lạnh.

Ngoài những món ăn từ trái thanh trà chín, theo anh Tiếp (chủ cơ sở Thanh trà ngọt Bảy Tiếp), trái thanh trà sống (chín hườm) cũng là thứ gia vị tuyệt hảo dùng để nấu canh chua (cá lóc, cá ngát, tép…), kho cá (cá rô, cá bông lau…) ngon hơn canh chua me hay cơm mẻ nữa! Mùi vị chua chua, ngọt thanh của trái thanh trà rất đặc trưng quyến rũ không lẫn vào đâu được.

Còn gì thú vị cho bằng trong những ngày hè nóng bức được thưởng thức bữa cơm với tô canh chua cá lóc hoặc đĩa cá rô kho thanh trà chua ngon và đầy hấp dẫn! Sau khi ăn xong, lấy món mứt thanh trà ra dùng như một món tráng miệng với nước trà thật tuyệt vời...