Phóng to

Nhà sàn lợp ngói ở buôn Cô Thôn

Ako Dhong là lũng đầu nguồn. “Buôn lũng đầu nguồn” của con suối Ea Nhôn. Đây là buôn giàu có, còn được gọi là "buôn nhà ngói".

Năm 1956 có một số hộ dân, trong đó có già làng Ama Hrin, quê ở buôn Ea Mlai, thuộc huyện M’Drăk, về đây khai hóa đất đai, biến rừng hoang thành buôn Cô Thôn. Trước năm 1975, Cô Thôn chỉ có ba nhà dài với 10 hộ gia đình sinh sống. Toàn buôn chỉ có một giếng nước lớn, đủ canh tác khoảng 12ha cà phê. Sau năm 1975, có chủ trương định canh, định cư của Nhà nước, Cô Thôn được đầu tư đồng bộ về cơ sở vật chất, hạ tầng, đồng bào buôn Cô Thôn tách ra thành các hộ nhỏ. Nhờ chăm chỉ sản xuất, đoàn kết giúp nhau phát triển kinh tế, buôn Cô Thôn từng bước ổn định và phát triển thành buôn văn hóa.

Mặc dù đời sống vật chất khá giả, nhưng buôn Cô Thôn vẫn bảo tồn được những giá trị văn hóa truyền thống đặc trưng của người Ê đê. Dọc theo con đường chính chạy dài từ đông sang tây có hơn 39 căn nhà, được xây cất vững chãi, khang trang, lợp ngói đỏ duyên dáng với những nét kiến trúc độc đáo đặc trưng của nhà sàn Ê đê. Trong buôn có những ngôi nhà tuổi đời vài chục năm, được làm bằng gỗ cà chit, giáng hương cứng chắc và bóng láng không thể mục mọt. Hầu như hộ nào cũng cất giữ và bảo quản cồng chiêng trong nhà một cách kỹ lưỡng. Người Ê đê quan niệm cồng chiêng là vật thiêng liêng, dùng cồng chiêng để mừng lễ lúa mới, xuống đồng...

Cô Thôn giàu có bởi các hộ gia đình biết dựa vào sức mạnh của cây cà phê - cây công nghiệp chủ lực của tỉnh. Hiện toàn buôn có 26ha cà phê và 26ha là rừng tự nhiên. Ngoài trồng cây cà phê, già làng Ama Hrin còn đứng ra vận động bà con trong buôn trồng cây điều, bơ, ngô lai và chăn nuôi gia súc, gia cầm, thả cá trê phi trong các ao hồ. Từ trồng cà phê và chăn nuôi, hằng năm mỗi hộ đã có thu nhập gần trăm triệu đồng. Bên cạnh đó, người dân Cô Thôn còn làm giàu bằng chính những hoạt động du lịch của thôn mình. Có lẽ không ở đâu có một buôn đông đồng bào dân tộc sinh sống ngay giữa lòng thành phố hiện đại mà vẫn giữ nguyên được những nếp nhà dài truyền thống của dân tộc như ở Cô Thôn. Chính những nếp nhà dài này đã thu hút rất nhiều khách đến tham quan và nghỉ lại mỗi khi có dịp đặt chân đến mảnh đất Đắk Lắk.

Phóng to

Nhà sàn ở buôn Cô Thôn trong ngày lễ hội

Người dân Cô Thôn làm du lịch bằng chính những “sản phẩm” truyền thống của mình như biểu diễn cồng chiêng, kể sử thi và múa hát giao lưu trong ngôi nhà dài. Buôn Cô Thôn không chỉ còn lưu giữ được những ngôi nhà dài truyền thống của người Ê đê, mà vừa qua Nhà nước còn đầu tư cho buôn một ngôi nhà dài trị giá 150 triệu đồng để làm nơi sinh hoạt cộng đồng.

Đặc biệt, buôn Cô Thôn vẫn giữ được tập tục đặc trưng của người Ê đê, đó là chiếc cầu thang lên xuống gắn biểu tượng đôi bầu sữa. Chiếc cầu thang có ý nghĩa ca ngợi sự trường tồn nòi giống của cộng đồng người Ê đê, biểu hiện cho quyền lực của người phụ nữ trong xã hội mẫu hệ. Đến nay, người Ê đê vẫn giữ nguyên được tập tục này, trong gia đình Ê đê, phụ nữ là người nắm quyền quyết định chính và người phụ nữ có quyền đi hỏi cưới chồng, con cái sinh ra lấy họ mẹ.

Vào tham quan trong buôn, mọi người có cảm giác thật an bình như ở nhà mình vậy, có thể trực tiếp xem công việc dệt thủ công các mặt hàng thổ cẩm và mua những sản phẩm dệt tay thật sự, nghe cồng chiêng, uống rượu cần và hòa mình vào cuộc sống của người dân Ako Dhong mến khách. Đặc biệt vé vào buôn là miễn phí.

Trong buôn tuyệt nhiên không có chuyện bán đất, làm nhà ngoi ra mặt đường, cũng có nhiều hộ đã ở nhà xây nhưng vẫn giữ nguyên ngôi nhà dài phía trước làm nơi tiếp khách, Và một điều ngạc nhiên hơn, ở Cô Thôn không hề thấy cảnh trâu bò, lợn, gà được nuôi dưới sàn nhà của những ngôi nhà dài mà chúng được nuôi ở một khu riêng biệt với nơi sinh hoạt của gia chủ. Bởi người dân trong buôn ý thức rất cao về trách nhiệm giữ gìn vệ sinh chung cho cộng đồng.

Già làng Ama Hrin cũng như đồng bào trong buôn đều có chung một ước nguyện là làm thế nào trong tương lai, đời sống của buôn được nâng cao, văn hóa của dân tộc Ê đê và nghề thủ công truyền thống phát triển mạnh mẽ. Chính vì thế Ako Dhong - buôn lũng đầu nguồn - đang hứa hẹn nhiều điều mới mẻ. Sắc màu của vùng đất cao nguyên vẫn luôn thắm mãi ở buôn Ako Dhong này.

Phóng toÁo Trắng

Mời bạn đọc đón mua để thưởng thức được toàn bộ nội dung của ấn phẩm này.