Căn nhà xuống cấp nghiêm trọng của gia đình anh Lê Bình Sang trên đường Nguyễn Thị Định, Q.2, TP.HCM - Ảnh: Quang Định

Thậm chí nhiều khách hàng làm thủ tục vay xong xuôi nhưng đến khâu cuối cùng ngân hàng (NH) lại trả hồ sơ khiến họ rơi vào thế tiến không được, lui không xong.

Khước từ gói vay hỗ trợ

Chúng tôi gặp anh Lê Bình Sang, công nhân Công ty may mặc Wonderful (quận 7, TP.HCM), khi anh và gia đình đang như ngồi trên lửa vì có nguy cơ mất 50 triệu đồng tiền đặt cọc với phía nhà thầu xây dựng.

Tháng 1-2015, sau khi Chính phủ bổ sung đối tượng vay gói 30.000 tỉ đồng để xây và sửa nhà, anh Sang lập tức đến phòng giao dịch của Vietcombank ở tòa nhà Sunrise City trên đường Nguyễn Hữu Thọ, quận 7, làm thủ tục vay 400 triệu đồng từ gói này để xây sửa ngôi nhà dột nát của mình tại  phường Thạnh Mỹ Lợi, quận 2.

“Khi làm thủ tục, NH xem hồ sơ bảo vay được, tới nay khi mọi thứ đã hoàn tất thì NH lại nói không vay được vì có thông tư mới của Bộ Xây dựng nói rằng mức lương dưới 9 triệu đồng mới được vay, còn lương từ 14 triệu đồng trở lên là mức thu nhập cao nên không được vay.

Tuy nhiên, nhân viên NH cũng cho biết nếu mức thu nhập dưới 9 triệu thì họ không cho tôi vay vì không đủ khả năng trả nợ” - anh Sang phân trần. Điều đáng nói là sau khi NH đồng ý cho vay từ gói 30.000 tỉ đồng và yêu cầu bổ sung hợp đồng chi tiết với nhà thầu, anh Sang đã phải đặt cọc 50 triệu đồng với nhà thầu.

Giờ đây sau khi nhận được thông tin không thuộc đối tượng được vay, anh Sang đang như ngồi trên lửa vì nguy cơ mất 50 triệu đồng tiền đặt cọc.

“Nếu ngay từ đầu NH cho biết không vay được tiền từ gói 30.000 tỉ thì đỡ biết mấy, tự nhiên đến giờ mới nói làm gia đình tôi không biết xoay xở ra sao nữa. Thấy tôi bế tắc, NH giới thiệu qua vay gói thương mại với lãi suất năm đầu 7% và các năm sau thả nổi nên tôi chưa dám vay” - anh Sang nói.

Không chỉ anh Sang mà rất nhiều trường hợp khác khi đến làm thủ tục vay gói 30.000 tỉ đồng đều bị khước từ và giới thiệu qua gói vay thương mại. Chắt chiu đồng tiền lương sau bao nhiêu năm trời, chị Hà Ngọc (nhân viên một công ty truyền thông ở quận Phú Nhuận) mua được một mảnh đất ở quận 2.

Đang bí tiền để xây nhà thì chị Hà như vớ được cọc khi Chính phủ ra quy định mới hỗ trợ người dân khó khăn về điều kiện nhà ở được vay tiền từ gói tín dụng 30.000 tỉ đồng. Tuy nhiên, niềm vui vừa nhen nhóm thì cũng vụt tắt.

“Tôi nghiên cứu thấy điều kiện vay rất nhiều và khó khăn. Nhưng khó nhất vẫn là phần thủ tục ở NH, khi tôi làm việc với các NH cho vay gói này nhân viên NH trả lời rằng quy định này mới nên chưa có hướng dẫn thực hiện, NH không biết sẽ giải ngân ra sao. Có NH yêu cầu gửi bảng biểu lương để chứng minh điều kiện thu nhập nhưng lại từ chối vì lý do mức lương dưới 9 triệu đồng mới được vay”.

Vòng luẩn quẩn!

Theo ông Lê Hoàng Châu - chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP.HCM, không chỉ với khách hàng vay xây, sửa nhà mà ngay cả khách vay mua nhà từ gói 30.000 tỉ đồng phần lớn đều bị vướng điều kiện thu nhập không đảm bảo khả năng trả nợ nên bị NH từ chối cho vay. Chính phủ thì quy định cho người thu nhập thấp vay, nhưng người thu nhập thấp lại không vượt qua được “ải” chứng minh thu nhập để trả nợ NH. Điều này đang trở thành một vòng luẩn quẩn khiến việc giải ngân gói tín dụng này ách tắc.

Ông Nguyễn Hoàng Minh, phó giám đốc NH Nhà nước TP.HCM, cho rằng với đối tượng vay là công chức, lực lượng vũ trang... hiện nay không bị ràng buộc phải có “thu nhập thấp”. Tuy nhiên với đối tượng khác thì theo quy định phải có thu nhập ở mức 9 triệu đồng trở xuống. Đó chính là nút thắt lớn nhất hiện nay do các NH chỉ cho vay nếu khách hàng đảm bảo khả năng trả nợ, trong khi với thu nhập từ 9 triệu trở xuống, sau khi trừ chi tiêu hằng tháng thì người vay không còn đủ thu nhập trả nợ.

Ông Minh cho biết thêm vừa qua NH Nhà nước TP.HCM có làm việc với hai đơn vị là Vietcombank chi nhánh Kỳ Đồng và BIDV chi nhánh Sở Giao dịch 2 thì hai đơn vị này vẫn cho người thu nhập dưới 9 triệu đồng được vay do NH tính ra với mức vay tối đa 800 triệu đồng, tháng đầu tiên người vay phải trả gốc và lãi khoảng 8,2 triệu đồng, sau đó số tiền phải trả hằng tháng giảm dần. Tháng cuối cùng người vay chỉ phải trả gốc và lãi 4,6 triệu đồng.

Ở đây để đảm bảo khả năng trả nợ, NH yêu cầu người vay viết cam kết người thân hỗ trợ các khoản sinh hoạt phí khác như tiền ăn, tiền ở, học hành..., còn khoản thu nhập từ tiền công, tiền lương được dành để trả nợ vay. Vì vậy đã có 19 trường hợp thu nhập dưới 9 triệu đồng/tháng được vay gói 30.000 tỉ đồng ở Vietcombank chi nhánh Kỳ Đồng, trong đó trường hợp được cho vay cao nhất là 800 triệu đồng.

Tại BIDV chi nhánh Sở Giao dịch 2, khách hàng được vay bình quân 600-700 triệu đồng, thấp nhất khoảng 400 triệu đồng. “Đây cũng là cách giải quyết linh động của NH để có thể giải ngân chứ nếu chiếu theo đúng quy định của Bộ Xây dựng về mức thu nhập thì gói 30.000 tỉ đồng không thể đi vào cuộc sống” - ông Minh nói.

Ngoài vướng mắc về thu nhập trả nợ, nhiều NH cũng vướng ở tiêu chí xác định đối tượng thu nhập thấp.

“Bộ Xây dựng quy định người vay phải có thu nhập thấp, tức dưới 9 triệu đồng/tháng, nhưng nếu hai vợ chồng cùng đứng tên vay và chỉ một trong hai người có thu nhập thấp, người còn lại có thu nhập cao thì có được xét cho vay hay không? Vấn đề này hiện chưa có đơn vị nào hướng dẫn” - ông Minh nói.

Ngoài ra còn vướng mắc khác là từ ngày 1-6-2016, gói 30.000 tỉ đồng sẽ chấm dứt, vậy với những đối tượng vay vốn được NH xét duyệt vay trước thời hạn trên nhưng giải ngân theo tiến độ dự án và việc giải ngân kéo dài đến cuối năm 2016 hoặc đầu năm 2017 thì có thuộc đối tượng được vay hay không.

Do thực tế trên nên ở TP.HCM mới chỉ có ba NH là BIDV, Vietcombank và VietinBank triển khai cho vay gói 30.000 tỉ đồng, nhiều NH cổ phần đến nay chưa triển khai. Một số NH đã làm văn bản đề nghị NH Nhà nước giải đáp một số vướng mắc nhưng chưa nhận được trả lời, do vậy NH không dám triển khai.