PGS. TS Bùi Văn Liêm báo cáo kết quả cuộc thăm dò khảo cổ học - Ảnh: MINH TỰ

Cuộc thăm dò khảo cổ mà giới sử học và đông đảo người dân Việt Nam chờ đợi vì nó liên quan đến việc tìm kiếm lăng mộ vua Quang Trung.

Gò Dương Xuân có diện tích khoảng 1ha, nằm ở phía tây nam TP Huế (ngay phía phải chùa Từ Đàm) - nơi nhà nghiên cứu Nguyễn Đắc Xuân xác định là khu vực từng tồn tại cung điện Đan Dương của vua Quang Trung, khi vua băng hà thì an táng tại đây, trở thành lăng Đan Dương.

Để làm sáng tỏ xác định của ông Xuân, từ kiến nghị của Hội khoa học lịch sử Việt Nam, Bộ Văn hóa - thể thao và du lịch đã cho phép thực hiện một cuộc thăm dò khảo cổ học tại khu vực gò Dương Xuân từ ngày 6 đến 15-10-2016.

Sau gần ba tháng nghiên cứu, chỉnh lý tư liệu thu thập từ cuộc khai quật, chiều 9-1, đoàn thăm dò khảo cổ học đã có báo cáo sơ bộ. 

Sơ đồ khu vực gò Dương Xuân - nơi đã tiến hành cuộc thăm dò khảo cổ học - Ảnh: MINH TỰ

Nhiều phát hiện quan trọng

PGS.TS Bùi Văn Liêm - viện phó Viện Khảo cổ học - cho biết tại năm hố thăm dò với tổng diện tích gần 24m² đã phát hiện nhiều di tích, hiện vật và kiến trúc.

Trong đó, phát hiện ba cụm di tích liên quan đến mộ hỏa táng, cùng một chum sành bị vỡ có khả năng của một ngôi mộ đất có quan tài là chum sành. Phát hiện một di tích nền hoặc móng bằng cát, sỏi có thể liên quan đến nền móng của kiến trúc hoặc lớp tạo mặt bằng kê chân đá tảng, là chân cột trong kiến trúc.

Phát hiện hằng trăm hiện vật bằng đồng, sắt, sứ, sành, đất nung, ngói, thủy tinh, vôi vữa, xương, vỏ sò, trong đó nhiều nhất là hiện vật gốm sứ (337 mảnh).

Phát hiện quan trọng nhất là kiến trúc đá có chiều rộng hơn 5,5m, dày 0,6-0,65m, các viên đá xếp chồng lên nhau, có hai điểm bắt góc và hiện tượng giật cấp của các lớp đá. Kiến trúc này có thể liên quan đến một kiến trúc lớn, rất có thể là móng của tường hoặc thành.

Dựa vào tổng thể di tích, tư liệu địa tầng, các mảnh sứ có ghi niên đại, các mảnh sành, gạch, ngói, bước đầu có thể đoán định niên đại của di tích gò Dương Xuân nằm trong khoảng từ thế kỷ 17 đến 19 kéo dài đến đầu thế kỷ 20.

Theo PGS.TS Bùi Văn Liêm, cuộc thăm dò này đã cung cấp những tư liệu quan trọng nhưng vẫn chưa thể xác định cụ thể các di tích, hiện vật thuộc về thời kỳ nào, chủ nhân là ai.

Vì vậy, đoàn công tác kiến nghị tiếp tục mở rộng diện tích thăm dò khảo cổ học tại hố thăm dò số 5, nơi đã phát hiện ra kiến trúc đá có qui mô khá lớn, để tìm hiểu diện phân bố, qui mô móng đá, công năng của kiến trúc này.

Tiếp tục nghiên cứu khu vực gò Dương Xuân nhằm tìm hiểu diện tích phân bố cụ thể của di tích, thu thập các hiện vật trên và trong lòng đất.

Tiếp tục nghiên cứu các tồn nghi cung điện Đan Dương, về: vị trí, qui mô, niên đại, và những thông tin về triều Tây Sơn ở Huế...

Từ phát hiện kiến trúc đá này, các nhà khảo cổ kiến nghị cần mở rộng diện tích thăm dò khảo cổ để làm rõ hơn các thông tin liên quan - Ảnh: MINH TỰ

Cần khảo cổ thêm địa điểm khác thuộc gò Dương Xuân

Kết quả của cuộc thăm dò khảo cổ học bước đầu vẫn chưa cho thấy những tín hiệu quan trọng liên quan đến lăng mộ vua Quang Trung nên các nhà nghiên cứu vẫn còn băn khoăn.

PGS.TS Nguyễn Văn Đăng - trưởng khoa Lịch sử Trường đại học Khoa học Huế - cho rằng kết quả vẫn còn quá mờ. Những di tích, hiện vật được phát hiện thuộc thời kỳ nào, có phải là dấu hiệu của lăng mộ vua Quang Trung hay không?

Nhà nghiên cứu Nguyễn Xuân Hoa đề nghị nếu cuộc thăm dò này nhằm trả lời cho một giả thiết về lăng mộ vua Quang Trung của nhà nghiên cứu Nguyễn Đắc Xuân, thì cũng nên thăm dò khảo cổ cả địa điểm khác cùng nằm trên gò này là đình Dương Xuân Hạ - nơi mà một giả thiết khác cũng đã đặt ra đó là địa điểm của phủ Dương Xuân (trong ba giả thiết về lăng mộ vua Quang Trung tại Huế).

ThS Nguyễn Văn Quảng (khoa Lịch sử Trường đại học Khoa học Huế), người đã tham gia cuộc thăm dò khảo cổ vừa rồi, cũng đồng ý kiến như ông Hoa, cho rằng nên thăm dò thêm điểm ở đồng Bàu Vá (tức đình Dương Xuân Hạ).

Cả ông Nguyễn Dung - phó chủ tịch UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế và ông Phan Tiến Dũng - giám đốc Sở Văn hóa - thể thao của tỉnh - đều xác định việc tìm kiếm lăng mộ vua Quang Trung là “món nợ lịch sử” mà hậu thế phải trả.

Ông Phan Tiến Dũng cho biết sẽ kiến nghị Bộ Văn hóa - thể thao - du lịch cho phép tiếp tục mở rộng diện tích thăm dò khảo cổ học và nghiên cứu cho cho đến khi tìm thấy các thông tin khoa học quan trọng liên quan đến lăng mộ vua Quang Trung cũng như triều đại Tây Sơn ở Huế.