Từ ngày 1-7-2015, người dân được phép kinh doanh những ngành nghề pháp luật không cấm. Trong ảnh: bên trái là giấy phép đăng ký kinh doanh cũ của Công ty TNHH Cảnh quan vườn xanh phải liệt kê những ngành nghề kinh doanh dài hết ba tờ giấy và bên phải là giấy phép đăng ký kinh doanh mới chỉ còn một tờ - Ảnh: Quang Định

Ông Vũ Tiến Lộc (đại biểu Quốc hội, chủ tịch Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam - VCCI) trả lời phỏng vấn báo Tuổi Trẻ. Ông Lộc nói:

- Trong những ngày này, tôi đang khẩn trương chuẩn bị cho cuộc gặp giữa Thủ tướng và doanh nghiệp sẽ diễn ra tại TP.HCM vào ngày 29-4. Qua đó, tôi cảm nhận rất rõ sự phấn khởi của cộng đồng doanh nghiệp trước những thông điệp gần đây của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ. Nhiều chủ doanh nghiệp nhắn tin cho tôi nội dung phát biểu của Thủ tướng mà họ tâm đắc.

Ví dụ như Thủ tướng nêu rõ: “Nói về phát triển kinh tế thì doanh nghiệp là tiên phong, vì vậy cần tạo điều kiện thuận lợi nhất cho doanh nghiệp đầu tư kinh doanh. Tinh thần của Chính phủ là kiến tạo phát triển. Chính phủ hành động, phục vụ, tháo gỡ khó khăn, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp”.

Thủ tướng Chính phủ qua những hành động gần đây đã đưa ra một tín hiệu mạnh mẽ về một Chính phủ gần dân, hành động và đổi mới, một Chính phủ ủng hộ và bảo vệ từng hộ kinh doanh, từng nhà đầu tư. Cộng đồng kinh doanh kỳ vọng rằng tinh thần này sẽ lan tỏa rộng khắp trong bộ máy hành chính các cấp.

Ông Vũ Tiến Lộc - Ảnh: Việt Dũng

Quyền tự do kinh doanh là một quyền quan trọng của người dân

* Ông chủ quán cà phê Xin Chào bị khởi tố không đúng với tội danh “kinh doanh trái phép”. Với tư cách đại diện cho cộng đồng doanh nghiệp, ông có bình luận gì?

- Câu chuyện từ quán cà phê Xin Chào gợi mở cho chúng ta nhìn về mục tiêu đất nước có 2 triệu doanh nghiệp (hiện cả nước có chưa đến 500.000 doanh nghiệp). Con đường vừa ngắn lại vừa dài.

Nó có thể rất ngắn nếu chúng ta bảo vệ, khuyến khích, thúc đẩy những hộ kinh doanh nhỏ trở thành doanh nghiệp. Nó sẽ rất dài nếu vẫn tồn tại những hành vi như trong vụ việc này của các cơ quan công quyền.

Hiện chúng ta có 4,6 triệu hộ kinh doanh, trong đó gần 2 triệu hộ kinh doanh có đăng ký. Từ thông điệp của Thủ tướng, tôi tin tưởng vào mục tiêu đất nước ta sẽ có 1,5-2 triệu doanh nghiệp trong vài năm tới. Tất nhiên cần các chính sách đồng bộ. Ví dụ chính sách thuế ưu đãi cho các hộ kinh doanh nhỏ khi họ chuyển thành doanh nghiệp.

Tại Quốc hội, tôi đã đề nghị kế hoạch năm năm khởi nghiệp quốc gia. Một trong những nội dung quan trọng của chương trình hành động này là phải xác định thật rõ lộ trình và các chỉ tiêu định lượng phải đạt được trong cải cách thể chế, cải thiện môi trường kinh doanh và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia của nước ta trong mối tương quan so sánh với các nền kinh tế khác. Không phải chỉ kiểu ta so với ta, hay mẹ hát con khen hay.

Điều tôi muốn nhấn mạnh ở đây là làm sao để tinh thần hành động của Thủ tướng trở thành nhất quán trong hành động của cả bộ máy hành chính, đến tận từng người cán bộ, công chức ở địa phương.

* Thưa ông, từ ngày 1-7-2016, Bộ luật hình sự mới có hiệu lực sẽ chính thức bãi bỏ tội danh “kinh doanh trái phép”. Với việc bãi bỏ tội danh này, ông có đánh giá như thế nào về tâm thế của cộng đồng doanh nghiệp nói chung, những người dân đang có ý định khởi nghiệp nói riêng khi tham gia hoạt động sản xuất, kinh doanh?

- Đây là điều có ý nghĩa hết sức quan trọng. Như tôi đã nói, hiện nay môi trường kinh doanh của chúng ta không chỉ nhiều trở ngại mà còn kém an toàn, nhiều rủi ro về pháp lý. Niềm tin của doanh nghiệp được đảm bảo trước hết bởi tính an toàn của môi trường kinh doanh. Việc bãi bỏ tội danh nêu trên là một bước tiến lớn.

Lĩnh vực kinh doanh đa dạng, luôn biến đổi, bộ máy nhà nước thì lại hữu hạn. Do vậy, sứ mệnh của Nhà nước phải bảo đảm không gian của quyền tự do kinh doanh rộng mở, chứ không phải từ sự hữu hạn của mình mà níu hẹp không gian này. Nhà nước sẽ triệt tiêu tính sáng tạo và sự phát triển khi muốn kiểm soát mọi thứ trong tầm tay, phù hợp với năng lực và sự trì trệ của mình.

* Như vậy lâu nay tội “kinh doanh trái phép” là một rào cản lớn?

- Quyền tự do kinh doanh là một quyền quan trọng của người dân, được khẳng định trong Hiến pháp và các đạo luật quan trọng. Nhiệm vụ chính của cơ quan nhà nước là phải bảo vệ và đảm bảo sự thực thi quyền năng này, cơ quan nhà nước hoàn toàn không phải là cơ quan cho phép người dân thực hiện quyền này.

Nếu có thực hiện một số thủ tục hành chính ở một số ngành nghề hạn chế cũng xuất phát từ lợi ích công cộng mà thôi. Việc bãi bỏ tội kinh doanh trái phép là xu hướng tích cực và tiến bộ, cộng đồng kinh doanh đánh giá cao điều này.

Đồ họa: Như Khanh

Cần “dẹp loạn” giấy phép con

* Xin ông cho biết đánh giá của VCCI đối với tình hình giấy phép kinh doanh hiện nay và sự tồn tại của 7.000 điều kiện kinh doanh?

- Mặc dù đã có các cơ sở pháp lý để xác định các quy định về điều kiện kinh doanh, nhưng thực tế đây vẫn là những vấn đề rất lớn. Trước hết, theo báo cáo của tổ công tác thi hành Luật doanh nghiệp và Luật đầu tư, hiện có 16 ngành nghề trong 267 ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện chưa ban hành điều kiện đầu tư kinh doanh tương ứng. Như vậy, chưa đảm bảo thực thi quyền cho doanh nghiệp.

Theo rà soát vẫn có đến 2.833 điều kiện kinh doanh hiện đang được quy định tại các văn bản được ban hành không đúng thẩm quyền, thậm chí có cả các văn bản được ban hành sau khi Luật đầu tư có hiệu lực thi hành.

Theo Luật đầu tư, các điều kiện đầu tư kinh doanh đã được ban hành dưới hình thức thông tư, quyết định sẽ đương nhiên hết hiệu lực thi hành từ ngày 1-7-2016. Tuy nhiên, các bộ chưa chú ý rà soát, đánh giá bãi bỏ các điều kiện kinh doanh không phù hợp, không cần thiết. Nhìn chung, chất lượng của hệ thống các quy định điều kiện kinh doanh chưa có sự cải thiện so với trước.

Đáng lo ngại, điều kiện đầu tư kinh doanh vẫn tiếp tục được ban hành trái thẩm quyền. Một số bộ vẫn đang tiếp tục soạn thảo, ban hành các thông tư, trong đó có quy định về điều kiện kinh doanh. Nhiều điều kiện kinh doanh quy định tại cấp thông tư ban hành sau khi Luật đầu tư có hiệu lực, rõ ràng đã ban hành trái luật nhưng vẫn đang được áp dụng.

Điều này đã làm suy giảm hiệu lực thi hành các quy định của Luật đầu tư về kiểm soát điều kiện đầu tư kinh doanh.

“Dẹp loạn” được tình trạng giấy phép kinh doanh tràn lan như hiện nay sẽ là một giải pháp quan trọng giảm thiểu tình trạng xin - cho phiền hà, sự nhũng nhiễu, lạm quyền, giảm rủi ro cho doanh nghiệp.

* Ông Đặng Quốc Hùng (phó chủ tịch Hội Mỹ nghệ và chế biến gỗ TP.HCM): Ảnh: D.Phan Đừng làm khó người dân, doanh nghiệp Theo những gì mà Luật doanh nghiệp và Luật đầu tư thể hiện, có hiệu lực từ tháng 7-2015, tôi nghĩ rằng những người thực thi pháp luật cần phải nắm rõ quy định, điều luật để đừng làm khó người dân, doanh nghiệp. Với 267 ngành nghề cần điều kiện kinh doanh thì cũng chỉ còn một số ngành đòi có giấy phép. Còn lại phần lớn đều được hiểu chỉ cần doanh nghiệp tự đăng ký đúng ngành nghề kinh doanh mà Nhà nước không cấm thì không cần phải có giấy phép, thay vào đó là giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh. Quy định là vậy, nhưng thực tế các loại giấy phép “con”, giấy phép “cháu” biến dạng dưới nhiều hình thức khác nhau vẫn tồn tại. Lý do thì nhiều, có khi người quản lý không nắm rõ quy định cũng có. Nhưng có khi người quản lý biết rõ nhưng vẫn muốn “lách” thì doanh nghiệp cũng chịu chết. Cho nên các điều luật, quy định của chúng ta dù có đầy đủ nhưng nếu những người thực thi pháp luật không làm đúng luật, không làm xuyên suốt từ trên xuống dưới mà làm theo kiểu “mỗi nơi hiểu mỗi kiểu” thì doanh nghiệp vẫn sẽ chịu khổ dài dài. * Ông Trần Việt Anh  (ủy viên BCH Hiệp hội Doanh nghiệp TP.HCM, chủ tịch Hội Doanh nghiệp quận Thủ Đức): Ảnh: T.Thành Doanh nghiệp nhỏ chỉ muốn được yên ổn làm ăn Nói thật, từ vụ việc của ông chủ quán cà phê Xin Chào, các doanh nghiệp tư nhân, các doanh nghiệp vừa và nhỏ cảm thấy rất lo sợ. Vì trong thực tế, dù họ đã cố gắng thực hiện đầy đủ mọi quy định (vốn rất nhiều) của Nhà nước cho quá trình hoạt động của mình, nhưng không phải 100% doanh nghiệp đều kịp thực hiện được hết cả các quy định này. Cho nên, cơ quan chức năng cần tìm cách hỗ trợ, nhắc nhở, động viên các doanh nghiệp hoàn thành nốt những quy định nào chưa làm xong, thay vì tìm mọi cách đẩy doanh nghiệp vào vòng lao lý từ những sự việc thuần chất hành chính. Nếu để những tác động tiêu cực này xảy ra thì tinh thần hứng khởi cho công cuộc khởi nghiệp từ các bạn trẻ, hay ý chí khao khát vươn lên, thúc đẩy nền kinh tế phát triển từ cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt trong lĩnh vực kinh doanh nhà hàng, quán ăn, chắc chắn sẽ bị ảnh hưởng. T.V.N. ghi

* Luật sư Trương Thanh Đức (Đoàn luật sư TP Hà Nội): Ảnh: Quang Thế Bỏ rồi nhưng vẫn chưa dứt khoát Điều 35 Hiến pháp 1980 quy định mọi hoạt động kinh doanh bất hợp pháp đều bị pháp luật nghiêm trị. Sau đó, tội kinh doanh trái phép xuất hiện đầu tiên trong pháp lệnh “Trừng trị tội đầu cơ, buôn lậu, làm hàng giả, kinh doanh trái phép” năm 1982. Khi ấy kinh doanh trái phép được quy định rất rộng, như bao gồm cả hành vi “trốn thuế”. Hiến pháp năm 1992 đã ghi nhận chế độ kinh tế “theo cơ chế thị trường”. Đáng tiếc là mấy chục năm đã chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường nhưng vẫn giữ nguyên tội kinh doanh trái phép. Hiến pháp năm 2013 điều 3 quy định “Mọi người có quyền tự do kinh doanh trong những ngành nghề mà pháp luật không cấm”. Nhưng phải đến ngày 1-7-2016 mới chính thức bỏ tội danh kinh doanh trái phép. Tuy nhiên, theo nghị quyết số 109/2015/QH13 ngày 27-11-2015 của Quốc hội thì chỉ từ ngày 1-7-2016 trở đi, hành vi kinh doanh trái phép mới không còn là tội phạm và không còn bị khởi tố hình sự. Nếu như vi phạm diễn ra trước ngày này và bị phát hiện thì vẫn bị điều tra truy tố, xét xử. Xem ra việc bỏ tội kinh doanh trái phép là khá muộn nhưng vẫn chưa dứt khoát. HOÀNG ĐIỆP ghi