Ngày 26-2, giới chức Ukraine vui mừng tuyên bố đã đạt thỏa thuận kinh tế song phương với Mỹ, gọi là Thỏa thuận song phương.

Một trong những điều gây chú ý của thỏa thuận này là "số phận" của "khoản nợ" 500 tỉ USD mà Mỹ cho rằng Ukraine nợ mình. Tuy nhiên, thỏa thuận vừa được thống nhất hoàn toàn không nhắc đến con số trên.

Vẫn còn thỏa thuận lớn hơn trong tương lai

Thay vào đó, toàn văn thỏa thuận cho thấy nhiều khả năng vấn đề này được hai nước thống nhất "tạm hoãn" sang một thỏa thuận trong tương lai.

Điều 1 của thỏa thuận khoáng sản nêu rõ việc Chính phủ Mỹ và Chính phủ Ukraine thống nhất thành lập Quỹ đầu tư tái thiết Ukraine. Hai nước sẽ phối hợp vận hành quỹ này qua hình thức đồng sở hữu.

Điều khoản này cũng khẳng định việc vận hành và quản trị quỹ "sẽ được quy định rõ hơn trong một thỏa thuận sắp được đàm phán, gọi là Thỏa thuận quỹ". Việc đàm phán Thỏa thuận quỹ sẽ được tiến hành ngay sau khi việc ký kết Thỏa thuận song phương hoàn tất.

Trong khi đó, điều 3 của thỏa thuận quy định Chính phủ Ukraine có nghĩa vụ trích 50% doanh thu tương lai từ toàn bộ các hoạt động khai thác tài nguyên do Kiev sở hữu, kể cả trực tiếp hay gián tiếp.

Điều khoản này đặc biệt nhấn mạnh thời hạn, quy mô và khả năng duy trì việc đóng góp của Ukraine sẽ được quy định cụ thể trong Thỏa thuận quỹ.

Các điều khoản khác của Thỏa thuận song phương cũng đều có sự xuất hiện của Thỏa thuận quỹ hoặc cụm từ "sẽ được nêu rõ hơn trong Thỏa thuận quỹ".

Điều này cho thấy về bản chất, Thỏa thuận song phương chỉ là thỏa thuận mang tính nền tảng, thông qua chủ trương thành lập quỹ đầu tư chung do Mỹ quản lý và nghĩa vụ đóng góp 50% hoạt động doanh thu từ ngành khai khoáng của Ukraine.

Trong khi đó, Thỏa thuận quỹ mới là thỏa thuận toàn diện, quy định chi tiết việc tiến hành những điều được Thỏa thuận song phương quy định. Số tiền tối thiểu mà Kiev cần đóng góp vào Quỹ đầu tư tái thiết Ukraine nhiều khả năng sẽ là một trong những nội dung sẽ được đàm phán để đưa vào thỏa thuận sau này.

Ukraine có thật sự nợ Mỹ?

Bản thân Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cũng đã phần nào ngầm thừa nhận điều này.

Trong buổi họp báo chiều 26-2, ông nhấn mạnh: "Toàn bộ thỏa thuận này xoay quanh những quy tắc tổng quan và thiện chí thành lập quỹ được cấp vốn từ 50% doanh thu tương lai. Nhưng vì thực tế chưa có một quỹ nào nên không có gì để rót vào. Không có thỏa thuận tiếp theo, thỏa thuận này sẽ không thể được triển khai.

Thỏa thuận tiếp theo sẽ phức tạp và nghiêm trọng hơn vì nó liên quan đến quỹ. Nó sẽ vạch ra quan hệ đối tác, các vấn đề tài chính và nhiều hơn nữa. Nó bắt buộc phải được Quốc hội Ukraine phê chuẩn".

Tuy nhiên, Tổng thống Ukraine vẫn lạc quan ghi nhận việc không có chữ "nợ" nào xuất hiện trên mặt chữ của Thỏa thuận song phương.

Ông cho biết: "Bất chấp những gì đang được truyền thông đưa tin, thỏa thuận không chứa bất kỳ khoản nợ 500 tỉ USD nào, cũng không có khoản nợ 350 tỉ USD hay 100 tỉ USD. Theo ý kiến của tôi thì các khoản nợ ấy đều không công bằng".

Ông nhấn mạnh ưu tiên của ông trong quá trình thương lượng thỏa thuận trên là đảm bảo "Kiev không phải con nợ".

"Từ những gì tôi được báo cáo, điều khoản "hai đổi một", tức với mỗi USD Mỹ trao cho Ukraine thì chúng tôi phải trả lại 2 USD, đã không được đưa vào. Ơn Chúa! Tôi tin rằng đây là điều khoản vô lý và do đó đã bị gạch đi. Tôi xem đây là tín hiệu tích cực", ông Zelensky khẳng định.

Nhà Trắng dọa không mời ông Zelensky đến ký thỏa thuận khoáng sản

Quan chức cấp cao Nhà Trắng nhấn mạnh không có lý do mời tổng thống Ukraine sang Mỹ nếu ông Zelensky còn muốn điều chỉnh thêm thỏa thuận khoáng sản hai nước vừa đạt.