Sự hiện diện của lãnh đạo Timor Leste tại Melbourne đã biến hội nghị ASEAN - Úc thực sự trở thành hội nghị giữa Canberra với Đông Nam Á.

Một loạt cam kết cho Đông Nam Á

Với việc công bố thành lập quỹ đầu tư trị giá 2 tỉ AUD cho Đông Nam Á, chính phủ của ông Albanese đã sở hữu một sáng kiến có giá trị lớn nhằm thu hút sự chú ý của các nhà lãnh đạo khu vực. Tuy nhiên, những cam kết được đưa ra tại Melbourne tuần này còn nhiều hơn thế.

Ngay trước thềm hội nghị, Úc tuyên bố sẽ bổ sung 222,5 triệu AUD cho hợp tác với các nước tiểu vùng Mekong và các sáng kiến khác nhằm thúc đẩy thương mại và đầu tư với ASEAN thời gian tới.

Úc cũng công bố bổ sung 40 triệu AUD cho chương trình Đối tác biển Đông Nam Á, nâng tổng số tài trợ lên thành 64 triệu AUD cho 4 năm tới. Nước này cũng thông báo cấp 55 học bổng thạc sĩ và 55 học bổng nghiên cứu sinh thuộc khuôn khổ sáng kiến "Úc vì tương lai ASEAN", lập Trung tâm ASEAN - Úc để thúc đẩy giao lưu văn hóa và giáo dục giữa hai bên...

Những động thái này ngay lập tức nhận được sự hoan nghênh từ các lãnh đạo Đông Nam Á tại hội nghị. Theo thông tin từ Bộ Ngoại giao Việt Nam, tại hai phiên họp ngày 6-3, các bên nhất trí cần nỗ lực tạo chuyển biến mạnh mẽ trong hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư thông qua triển khai hiệu quả Hiệp định thương mại tự do ASEAN - Úc - New Zealand (AANZFTA) mới được nâng cấp và Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP). Đồng thời đẩy mạnh hợp tác trong các lĩnh vực mới như đổi mới sáng tạo, kinh tế số, chuyển đổi năng lượng...

Trước hội nghị, một vấn đề quan trọng không kém đã được thảo luận là vị thế của Úc trong khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và liệu Canberra có đủ tiềm lực để thay đổi chính sách phù hợp, kịp thời hay không.

"Hội nghị đã nhấn mạnh việc Úc sẵn sàng thể hiện mình là một lựa chọn thay thế quan trọng cho các nước Đông Nam Á trong bối cảnh cạnh tranh quyền lực như hiện nay. Sự kiện cũng đồng thời cho thấy rõ những lợi ích đa dạng của các nước thành viên ASEAN đối với môi trường chiến lược của họ", nhà phân tích địa chính trị Don McLain Gill (người Philippines) nhận định với Tuổi Trẻ.

Các đề xuất của Việt Nam

Phát biểu tại phiên họp toàn thể ngày 6-3, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh ý nghĩa đặc biệt của hội nghị và đánh giá cao quan hệ gần gũi, lâu đời giữa ASEAN với Úc cũng như sự hợp tác, hỗ trợ của Úc đối với ASEAN trong 50 năm qua. Thủ tướng đề xuất ba đột phá và ba tăng cường cho quan hệ ASEAN - Úc thời gian tới. Đó là đột phá trong hợp tác kinh tế, thương mại và đầu tư, phấn đấu tăng gấp đôi kim ngạch thương mại trong 10 năm tới.

Đột phá thứ hai là trong hợp tác phát triển nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao và hợp tác lao động. Ông đề nghị ASEAN và Úc sớm lập cơ chế tham khảo để trao đổi các biện pháp cụ thể.

Cuối cùng là đột phá trong hợp tác về khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo, trong đó tập trung phát triển kinh tế số, chuyển đổi xanh, kinh tế tuần hoàn và những ngành, lĩnh vực mới nổi như chip bán dẫn, trí tuệ nhân tạo. Thủ tướng cũng đề xuất nghiên cứu khả năng đàm phán Hiệp định kinh tế số ASEAN - Úc.

Với ba tăng cường, Thủ tướng đề nghị hai bên cần tăng cường tin cậy chính trị, hợp tác bảo đảm hòa bình và an ninh khu vực, đề cao văn hóa đối thoại và hợp tác, thúc đẩy xây dựng lòng tin và ngoại giao phòng ngừa, khuyến khích các nước lớn đóng góp có trách nhiệm với khu vực.

Thứ hai là tăng cường hợp tác tiểu vùng, giúp tạo chuyển biến tích cực về kinh tế - xã hội tại các tiểu vùng nghèo, chậm phát triển của ASEAN. Cuối cùng là tăng cường hợp tác văn hóa và giao lưu nhân dân, phát huy thế mạnh của hơn 1 triệu người gốc ASEAN, trong đó có hơn 350.000 người gốc Việt, tại Úc.

Tại phiên họp hẹp, Thủ tướng đề xuất "ba cùng" giữa ASEAN và Úc để thúc đẩy tầm nhìn khu vực với ba khía cạnh. Đó là cùng xây dựng một khu vực đoàn kết và tự cường, có khả năng chống chịu trước những cú sốc, biến động từ cả bên trong và bên ngoài, cũng như tận dụng hiệu quả các xu thế mới, đột phá để đẩy nhanh tăng trưởng toàn diện, bền vững, không để ai bị bỏ lại phía sau.

Thứ hai là cùng thúc đẩy một khu vực tôn trọng luật pháp quốc tế và hành xử dựa trên luật lệ, trong đó các nước tuân thủ Hiến chương Liên Hiệp Quốc, luật pháp quốc tế, tôn trọng các quy tắc, chuẩn mực ứng xử của ASEAN.

Và thứ ba là cùng xây dựng, định hình cấu trúc khu vực mở, bao trùm, đề cao chủ nghĩa đa phương với ASEAN đóng vai trò trung tâm và là nhân tố nòng cốt giúp quy tụ và hài hòa lợi ích giữa các nước lớn. 

Kết thúc hội nghị, các bên đã thông qua "Tuyên bố tầm nhìn của lãnh đạo ASEAN - Úc: Đối tác vì hòa bình và thịnh vượng" và "Tuyên bố Melbourne: Đối tác vì tương lai", đề ra tầm nhìn về tương lai cũng như định hướng phát triển quan hệ trên tất cả các lĩnh vực thời gian tới.

Hai ngày, Thủ tướng Phạm Minh Chính gặp tất cả lãnh đạo dự hội nghị ASEAN - Úc

Trong hai ngày dự hội nghị, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã dành thời gian gặp gỡ tất cả lãnh đạo cấp cao các nước ASEAN, Úc, New Zealand, Timor Leste và tổng thư ký ASEAN.