Bé gái người Syria tại trại tị nạn Bab Al-Salam gần biên giới Syria - Thổ Nhĩ Kỳ phía bắc tỉnh Aleppo, Syria ngày 26-12 - Ảnh: Reuters

Đó là nhận định của một số nhà quan sát và những người đến được Syria, và cụ thể là phía Đông Aleppo, vừa được quân đội Syria giải phóng khỏi các tay súng Nhà nước Hồi giáo (IS) cuối năm 2016.

1. Viết trên báo The Boston Globe, trong bài báo nhan đề “Truyền thông làm công chúng hiểu lầm về Syria” đăng ngày 18-12, ông Stephen Kinzer - nhà nghiên cứu tại Viện các nghiên cứu quốc tế Watson thuộc Đại học Brown - kể như sau về những diễn biến ở Aleppo trong ba năm nằm dưới quyền kiểm soát của các tay súng IS: “Chúng dán các cảnh báo đối với người dân: 'Không được đưa con đi học, nếu các người vẫn đưa chúng tới trường, chúng ta sẽ nhận cặp táp còn các người sẽ nhận quan tài'. Chúng phá hủy các nhà máy, hi vọng những công nhân thất nghiệp sẽ không còn cách nào khác là trở thành các tay súng. Chúng chở những máy móc cướp được tới bán ở Thổ Nhĩ Kỳ”.

"Điều này rõ ràng không hợp với chuyện kể của Washington. Kết quả là báo chí Mỹ tường thuật trái ngược những gì diễn ra. Nhiều bản tin kể rằng Aleppo đang là 'vùng giải phóng' trong ba năm nhưng giờ đã bị kéo trở lại vào đau khổ”, nhà nghiên cứu của Mỹ viết. 

Theo ông, do áp lực tài chính, nhiều phương tiện truyền thông phương Tây phải cắt giảm phóng viên thường trú ở nước ngoài. Nhiều tin tức quốc tế họ nhận từ Washington, và trong điều kiện làm việc đó, họ chỉ có thể kiểm tra chéo từ Lầu Năm góc, Bộ ngoại giao, Nhà Trắng và các “chuyên gia”. "Đó là cách thức tin tức về Syria được sản xuất thời gian qua, theo một khuôn mẫu”, ông Stephen Kinzer nhận định.

10 xe cứu thương chờ ở giao lộ Castello ngày 4-11-2016 để chữa trị cho bất cứ ai đi qua hành lang nhân đạo do chính phủ Syria và Nga thiết lập, kể cả cho các tay súng đã hạ vũ khí. Ảnh: Eva Bartlett

2. Còn Andrew Ashdown là một linh mục của Giáo hội Anh nghiên cứu về mối quan hệ Thiên chúa giáo - Hồi giáo ở Syria. Có mặt tại Đông Aleppo sau khi thành phố này được quân đội chính quyền Syria kiểm soát, ngày 14-12, ông đã đưa bài viết và hình ảnh của mình lên trang Facebook cá nhân.

Trong bài viết tựa đề: “Aleppo: Một sự thật mà truyền thông phương Tây từ chối tường thuật”, ông kể nhóm của ông đã bất ngờ đến thăm Trung tâm đăng ký của người mất nơi cư trú (IDP) ở Jibrin phía Đông Aleppo. 

Đây là nơi người dân ghi tên để được trợ giúp nhân đạo trước khi có thể đến nhà họ hàng ở các nơi khác trên đất Syria (nếu có), hoặc đến những trung tâm cứu trợ khác để được nhận chỗ ở, thức ăn và các dịch vụ khác.

Ông cho biết “Trung tâm IDP được tổ chức tốt. Hội chữ thập Đỏ dựng lều để cung cấp thông tin về các dịch vụ phúc lợi xã hội, chăm sóc y yế miễn phí. Trong trường hợp khẩn cấp, xe cấp cứu sẽ đưa bệnh nhân tới bệnh viện. Thực phẩm miễn phí được Hội chữ thập Đỏ Syria và quân đội Syria cung cấp. Chúng tôi còn thấy một đoàn xe tải Nga cấp hàng cứu trợ. Cũng có một bệnh viện dã chiến của người Nga tại hiện trường điều trị miễn phí.

Cảm giác được giải tỏa thấy rõ ở hàng ngàn người tị nạn. Tất cả sẵn sàng nói chuyện, chúng tôi phỏng vấn nhiều người mới đến đây hôm qua hay hôm nay. Tất cả đều nói như nhau. Họ kể đã sống trong sợ hãi, cho biết các tay súng đã nói với họ là quân đội Syria sẽ giết tất cả những ai bỏ trốn sang phương Tây, nhưng chính chúng lại giết nhiều người toan trốn đi - dù là đàn ông,đàn bà hay trẻ em. Chúng còn giết những ai bày tỏ sự ủng hộ chính phủ, bảo chỉ những ai ủng hộ các tay súng mới thật là 'Hồi giáo chân chính', những kẻ khác là 'ngoại đạo', đáng phải chết”.

Sau chuyến thăm, linh mục Andrew Ashdown băn khoăn: Tại sao, căn cứ vào những bài báo kể về việc quân đội Syria thảm sát thường dân ở đông Aleppo, và với hàng chục đơn vị truyền thông tại Aleppo, vì sao không một phương tiện truyền thông quốc tế nào viết về trung tâm IDP? Trong khi người dân tại đây sẵn sàng kể tất cả mọi chuyện, thì báo chí phương Tây lại dẫn những nguồn tin mù mờ nào đó…

3. Eva Bartlett, nhà báo độc lập người Canada, đã đến Syria bốn lần kể từ tháng 4-2014. Trong một cuộc họp báo do Phái bộ thường trực của Syria tại LHQ tổ chức ngày 9-12, trả lời phỏng vấn báo chí chính thống, cô đã khẳng định không có một phương tiện truyền thông quốc tế nào ở Đông Aleppo!

Cô cho biết hiện các phương tiện truyền thông quốc tế lấy tin về Syria từ những nguồn như Cơ quan quan sát nhân quyền Syria (SOHR), trụ sở tại… Anh, và những tổ chức như “Mũ sắt trắng” - một tổ chức thành lập năm 2013 bởi một sĩ quan Anh về hưu và được tài trợ 100 triệu USD từ phương Tây. Mục tiêu của tổ chức này là “giải cứu người dân Đông Aleppo”.

Thế nhưng không người Đông Aleppo nghe nói về họ, đặc biệt kể cả khi 95% lãnh thổ Đông Aleppo đã được giải phóng (thời điểm Eva tham gia họp báo). Và mặc dù “Mũ sắt trắng” tuyên bố họ trung lập, nhưng người ta lại thấy cảnh họ cầm súng đứng cạnh thi thể binh sĩ quân đội chính quyền Syria.

Đặc biệt, các video clip ghi lại những cảnh giải cứu các nạn nhân đã được “tái chế” qua nhiều tường thuật khác nhau, chẳng hạn có clip về bé gái tên Aya xuất hiện trong một cảnh được SOHR giải cứu hồi tháng 8, một tháng sau Aya lại được giải cứu ở một điểm khác! Nên theo Eva, SOHR cũng không đáng tin cậy! Như vậy, những “nguồn tin hiện trường” của truyền thông phương Tây thật ra không thể kiểm chứng và không đáng tin.

Trong một bài trả lời cho nhà báo Ishmael N. Daro của ấn bản trực tuyến Buzzfeed sau cuộc họp báo này, nữ nhà báo Canada cho biết tất cả những dữ liệu này được cô thu thập độc lập, tại chỗ, thể hiện góc nhìn của chính người Syria, và cho biết “sẽ rất vui mừng nếu có ai đó chứng minh rằng tôi sai”.

Bác sĩ Dabeet chỉ cho nhà báo Eva Bartlett hình ảnh cuộc tấn công của quân khủng bố vào bệnh viện phụ sản ở Aleppo - Ảnh: Eva Bartlett

4. Còn rất nhiều những bản tin độc lập của những nhóm, tổ chức yêu hòa bình, mà nữ nhà báo Eva Barlett giới thiệu trong bài trả lời nói trên, cung cấp một góc nhìn trái ngược với truyền thông chính thống phương Tây trong năm nay về Syria. Thế nhưng những bản tin độc lập này vẫn bị chìm khuất.

Lý do, như nhà nghiên cứu Stephen Kinzer chỉ ra: “Người Mỹ được cho là thiếu hiểu biết về thế giới. Đúng thế, nhưng người dân các nước khác cũng thế. Tuy nhiên, việc người Bhutan hay Bolivia hiểu sai về Syria không mang lại hậu quả thực gì. Còn sự thiếu hiểu biết của chúng tôi (người Mỹ) mới nguy hiểm hơn, vì chúng tôi hành động trên sự thiếu hiểu biết đó”. Và ở đây truyền thông đóng một vai trò không nhỏ.