Bạn Nguyễn Xuân Hiển, sinh viên ngành quản trị nhà hàng khách sạn Trường CĐ nghề Du lịch Sài Gòn, đã có việc làm sau khi tốt nghiệp - Ảnh: Như Hùng

Thực tế số trường nghề hút thí sinh như CĐ nghề cơ điện Hà Nội, CĐ nghề công nghệ cao Hà Nội, Trung cấp Sài Gòn Tourist, CĐ nghề Du lịch Sài Gòn... không nhiều.

Hằng năm, trong khoảng 1 triệu học sinh tốt nghiệp THPT thì đa số đều muốn vào các trường ĐH, CĐ, chỉ có khoảng 10% học sinh đăng ký tham gia học nghề.

Chưa kể mặc dù Bộ Chính trị đã có chỉ thị về phân luồng học sinh sau tốt nghiệp THCS, với mục tiêu đặt ra đến năm 2020 có ít nhất 30% học sinh sau khi tốt nghiệp THCS đi học nghề, nhưng con số thực tế cho tỉ lệ này chỉ đạt... 2,5-3,5%!

Tuyển sinh khó khăn

Ngay tại những thành phố lớn, có nhu cầu nhân lực cao như Hà Nội, Hải Phòng, TP.HCM... vẫn có không ít trường nghề sống dở chết dở vì nguồn tuyển ngày càng cạn kiệt, nhiều phòng học bị bỏ không, các thiết bị, máy móc phủ bụi, han gỉ...

Có ngành mỗi đợt tuyển sinh chỉ được 5-7 sinh viên nhưng vẫn phải cố duy trì, cố bồi đắp bằng tuyển sinh liên tục, ai có nhu cầu học, đăng ký hồ sơ là hôm sau đến lớp học luôn cùng các sinh viên nhập học trước đó rồi “học đuổi”, “học bù” sau.

“Số lượng trường ĐH, CĐ quá nhiều nên đa số các em không thi vào được ĐH, CĐ mới vào học nghề, coi học nghề là sự lựa chọn cuối cùng, dẫn đến bất cập về cơ cấu trình độ phù hợp với nhu cầu sử dụng lao động xã hội. Thời gian tuyển sinh của các trường ĐH, CĐ dài gây ra rất nhiều khó khăn cho các trường nghề trong công tác tuyển sinh. Chất lượng đầu vào của sinh viên thấp, nên các cơ sở đào tạo gặp rất nhiều khó khăn trong việc tổ chức đào tạo bảo đảm chất lượng” - ông Phạm Xuân Khánh - hiệu trưởng Trường CĐ nghề công nghệ cao Hà Nội - nói.

Tương tự, bà Nguyễn Thị Quỳnh Xuân - hiệu trưởng Trường CĐ nghề Du lịch Sài Gòn - băn khoăn mặc dù tỉ lệ sinh viên của trường có việc làm đạt trên 80% nhưng cũng như nhiều trường nghề khác, công tác tuyển sinh gặp khá nhiều khó khăn do học sinh và phụ huynh thích vào ĐH hơn.

“Trường phải về các trường THPT, đi các tỉnh làm công tác tư vấn khá nhiều, nhờ thế năm rồi tuyển được khoảng 90% chỉ tiêu. Ở trường có một số sinh viên đã tốt nghiệp ĐH hoặc đang học ĐH lại bỏ ngang và chuyển sang học nghề. Ước mơ có tấm bằng ĐH là mong muốn chính đáng, nhưng chúng ta nên cân nhắc để không lãng phí thời gian cũng như sở thích nghề nghiệp của mình” - bà Xuân nói.

Còn ông Nguyễn Đắc Hiển - trưởng phòng đào tạo Trường trung cấp nghề Hùng Vương - cũng cho hay những năm qua việc tuyển sinh của trường gặp nhiều khó khăn. Năm 2015 trường tuyển đạt 100% chỉ tiêu, trong khi những năm trước chỉ tuyển được khoảng 60%.

“Tâm lý muốn vào ĐH xuất phát từ suy nghĩ khi ra trường sẽ làm việc nhẹ nhàng, trong khi học nghề ra sẽ làm công nhân, khó kiếm việc làm, lương thấp. Một nguyên nhân nữa khiến trường nghề tuyển sinh khó khăn là do chất lượng trường nghề chưa đồng bộ” - ông Hiển cho biết.

Phải có thống kê tin cậy nhu cầu nhân lực

Trong một hội thảo về dạy nghề mới đây, nguyên phó hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm kỹ thuật Vĩnh Long Lê Văn Tình cho rằng chính sách phân luồng sau phổ thông chưa được thực hiện triệt để, nên chủ động đầu vào về người học nghề. Việc quy hoạch mạng lưới các trường dạy nghề bước đầu chưa có khảo sát, đầu tư chưa sát với nhu cầu thực tế, dẫn tới tình trạng sử dụng trường nghề sai mục đích, gây lãng phí.

Bà Nguyễn Thị Hằng - hiệu trưởng Trường CĐ nghề kỹ thuật công nghệ TP.HCM - cho rằng công tác đào tạo nghề hiện nay còn một số hạn chế như quy mô đào tạo nhỏ, cơ cấu ngành nghề đào tạo chưa phù hợp, chất lượng dạy nghề còn thấp, thiết bị dạy nghề chưa đáp ứng được quá trình đào tạo, người học có tư tưởng thích học để có bằng hơn là học để thích ứng vị trí việc làm. Ngoài ra, lãnh đạo nhiều trường còn cho rằng cần phải có chính sách định hướng cho người học rõ ràng hơn.

Việt Nam đã hội nhập thị trường lao động ASEAN, điều này đòi hỏi chất lượng nguồn nhân lực qua đào tạo phải được chú trọng. Để hút người học cũng như đào tạo nguồn nhân lực đủ sức cạnh tranh với lao động khu vực, đòi hỏi ngành dạy nghề và các trường phải nỗ lực rất nhiều. Bên cạnh đó còn có việc đổi mới chương trình theo hướng hội nhập quốc tế, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, đội ngũ, cùng doanh nghiệp gắn kết đào tạo.

Theo ông Đồng Văn Ngọc - hiệu trưởng Trường CĐ nghề cơ điện Hà Nội, việc đào tạo nguồn nhân lực cho nền kinh tế quốc gia hội nhập không thể chỉ tập trung cho giáo dục ĐH, cũng không thể chỉ dành riêng cho đào tạo nghề.

“Vấn đề cơ bản có lẽ phải là từ nhu cầu được thống kê số liệu về nhu cầu việc làm cho nền kinh tế, từ đó ra được nhu cầu đào tạo và các nhu cầu khác. Nếu số liệu thống kê này được chuẩn mực và tin cậy thì chính sách vĩ mô của chính phủ cần có sự can thiệp sớm để đào tạo gắn liền với nhu cầu nền kinh tế hiện tại và trung hạn các năm tiếp theo” - ông Ngọc phân tích.

Cùng quan điểm, bà Thái Thị Hoa - hiệu trưởng Trường CĐ nghề Đà Nẵng - nhấn mạnh Nhà nước cần đẩy mạnh hệ thống thông tin thị trường lao động khi hội nhập, tránh tình trạng như hiện nay - hệ thống thông tin thị trường lao động còn hạn chế giữa các vùng miền, thiếu mô hình dự báo thị trường lao động tin cậy và thiếu nhất quán, định hướng ngành nghề không phù hợp hoặc chưa rõ ràng, đặc biệt là dự báo nhu cầu nhân lực trong tương lai.

________________

Kỳ tới:  Nhiều cơ hội cho người học nghề