Hình ảnh từ video do Wingfield-Hayes quay được ở đảo Gạc Ma, Trung Quốc đang xây dựng trái phép ở đảo này - Ảnh: Rupert Wingfield-Hayes

Lênh đênh trên tàu đánh cá của Philippines suốt 40 giờ liền, Rupert Wingfield-Hayes đã kịp ghi nhận lại những hoạt động xây dựng trái phép của Trung Quốc ở đảo Gạc Ma và một số bãi ngầm khác ở Trường Sa.

Philippines cáo buộc Trung Quốc gây hấn ở biển Đông

Chính phủ Philippines gọi những hành động này của Trung Quốc là gây hấn, là nỗ lực đơn phương làm thay đổi hiện trạng ở biển Đông.

Và Manila đã thực hiện những biện pháp nhằm kêu gọi cộng đồng quốc tế chú ý đến các dự án này ở biển Đông.

Đây cũng là một phần trong nỗ lực “giành được sự chú ý của dư luận quốc tế” trong vấn đề biển Đông.

Tờ Diplomat ngày 10-9 dẫn lời người phát ngôn Bộ Ngoại giao Philippines Charles Jose cáo buộc những đòi hỏi chủ quyền của Trung Quốc ở biển Đông là “quá đáng và không tuân thủ luật pháp quốc tế”.

Ông Jose cũng cáo buộc Trung Quốc đang cố làm thay đổi hiện trạng ở biển Đông nhằm củng cố các tuyên bố chủ quyền của mình trước khi tòa án quốc tế đưa ra quyết định về vụ kiện của Manila.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh đáp lại rằng những hoạt động của Trung Quốc tại các đảo và bãi đá ở quần đảo Trường Sa là nằm trong vùng chủ quyền của nước này và “hoàn toàn hợp pháp”.

Bà Hoa còn cho rằng “mục đích xây dựng trên các đảo này là nhằm cải thiện điều kiện sinh sống và làm việc cho người dân Trung Quốc đang sống ở các đảo này”.

Lùi lại tháng 5-2014, Bộ Ngoại giao Philippines đã công bố những hình ảnh của những hòn đảo trước và sau khi Trung Quốc xây dựng mở rộng.

Tại Diễn đàn khu vực ASEAN, Manila cũng đã đề xuất phương án “đóng băng những hành động khiêu khích ở biển Đông”, trong đó bao gồm những dự án cải tạo mở rộng đảo của Bắc Kinh. Tuy nhiên, Trung Quốc đã bác bỏ đề xuất này.

Trung Quốc thừa nhận xây dựng ở Gạc Ma

Lênh đênh trên tàu cá của Philippines, Wingfield-Hayes đến hai địa điểm trước đây là hai bãi đá chìm, thế nhưng hiện nay đã trở thành hai hòn đảo mới.

Tại đảo Gạc Ma (Johnson South Reef), Wingfield-Hayes mô tả hàng triệu tấn đá và cát đã được nạo vét từ dưới đáy biển và đắp lên trên bãi đá ngầm để tạo ra một khu đất mới.

“Dọc đường bờ biển mới, tôi có thể nhìn thấy đội công nhân đang xây dựng bờ kè. Có nhiều xe trộn bêtông, cần trục, các ống thép khổng lồ và ánh sáng lóe lên từ các mỏ hàn” - Wingfield-Hayes mô tả.

Theo bài báo, Trung Quốc đang xây dựng các đảo mới ở năm bãi đá khác nhau. Wingfield-Hayes nhấn mạnh rằng không ai có thể chắc chắn được Trung Quốc đang có kế hoạch gì với những hòn đảo mới này.

“Chỉ vài tháng trước nó là một bãi đá ngầm mà Trung Quốc tự tuyên bố nắm quyền kiểm soát. Hiện tại mọi người có thể thấy nó đã biến thành một công trường xây dựng khổng lồ. Và đây chính là thứ mà Chính phủ Philippines nghĩ Trung Quốc đang tạo dựng, đó là một đường băng trên biển Đông” - Wingfield-Hayes nói.

Wingfield-Hayes cho biết ngay cả vị thuyền trưởng tàu đánh cá Philippines cũng cảm thấy sốc với những gì ông chứng kiến.

“Trước kia chúng tôi thường xuyên tới khu vực này. Vậy mà bây giờ nó lại đang được xây dựng rầm rộ. Tôi nghĩ chẳng bao lâu nữa chúng tôi sẽ không thể đặt chân đến nơi này nữa” - thuyền trưởng tàu đánh cá nói.

Khi chiếc tàu cá chở Wingfield-Hayes tới gần khu vực đang xây dựng thì phía Trung Quốc lập tức bắn pháo sáng và cảnh báo “Hãy rời đi”. “Trung Quốc đang muốn biến vùng biển này thành cái ao của họ” - phóng viên BBC viết.

Trung Quốc lảng tránh sự thật

Trước đây đã có quan ngại đảo Gạc Ma sẽ trở thành một căn cứ không quân mới của Trung Quốc ở biển Đông.

Tuy nhiên, nhà bình luận Shannon Tiezzi của tờ Diplomat cho rằng cũng có thể Bắc Kinh đang có kế hoạch đưa dân đến các đảo mới này để sinh sống nhằm củng cố những tuyên bố đòi chủ quyền của nước này ở biển Đông.

Cũng có khả năng việc xây dựng các đảo này nhằm đối phó với vụ kiện của Philippines. Bởi theo Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển quốc tế (UNCLOS), các nước không thể tuyên bố chủ quyền ở những khu vực như bãi đá chìm.

Philippines đã dựa trên cơ sở thực tế này để đưa những yêu sách về chủ quyền của Trung Quốc ra Hội đồng trọng tài quốc tế.

Ngoài ra, phần VII của UNCLOS vạch rõ rằng “những bãi đá, nơi mà con người không thể cư trú hoặc duy trì đời sống kinh tế thì sẽ không có vùng đặc quyền kinh tế hoặc thềm lục địa”.

Nếu như vậy thì ngay cả khi Trung Quốc đã giành được quyền kiểm soát ở quần đảo Trường Sa thì quyền kiểm soát của họ sẽ bị giới hạn trong vùng biển 12 hải lý mà không đi kèm vùng đặc quyền kinh tế.

Tờ Diplomat phân tích rằng nếu Trung Quốc có thể tạo ra những đảo mới ngay trên những khu vực bãi chìm và kéo theo là tạo điều kiện để có sự sống của con người thì lúc đó Trung Quốc sẽ củng cố tuyên bố chủ quyền ở biển Đông. Nếu như vậy thì phản ứng của Philippines trong hồ sơ kiện Trung Quốc là chính xác.

Khi bị một phóng viên hỏi vặn rằng: “Trên thực tế những đảo mà Trung Quốc đang xây dựng là những đảo mới thì không có chuyện xây dựng để cải thiện điều kiện sống của những cư dân trên đó. Vậy mục đích thật sự và ý định của Trung Quốc trong việc làm này là gì?”, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã lảng tránh bằng câu trả lời: “Tôi đã trả lời câu hỏi của bạn”.