PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến (phó chủ tịch hội đồng trường Trường đại học Luật Hà Nội):

Nên giao cho cấp cơ sở quản lý, tránh đứt gãy hoạt động

Tình trạng lãng phí tài sản công khá phổ biến và tồn tại nhiều năm qua, chứ không phải đến khi chúng ta tổ chức sắp xếp lại bộ máy chính quyền các cấp mới.

Quá trình sắp xếp lại bộ máy hành chính thời gian tới sẽ dôi dư ra hàng ngàn cơ sở nhà đất nên nguy cơ lãng phí tài sản thời gian tới rất lớn, vì vậy ngay từ lúc này các cơ quan quản lý tài sản công phải có kế hoạch để sử dụng nhà đất công dôi dư một cách hiệu quả.

Ngoài việc sắp xếp tài sản, giao cho các cơ quan nhà nước tiếp tục sử dụng thì những tài sản dôi dư ra cần ưu tiên sử dụng cho mục đích công ích như cải tạo thành các thiết chế văn hóa cơ sở, nhà sinh hoạt cộng đồng, nhà văn hóa để phục vụ sinh hoạt của người dân, tránh tình trạng bỏ hoang tài sản công.

Đối với các công trình văn hóa, nhà văn hóa, nhà thiếu nhi cấp quận khi tổ chức lại chính quyền địa phương theo hướng bỏ cấp quận thì nên tiếp tục duy trì mục đích sử dụng và giao cho chính quyền cấp cơ sở quản lý.

Hiện nay các đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM hay Đà Nẵng đang rất thiếu các công trình văn hóa phục vụ cho mục đích vui chơi giải trí công cộng của người dân. Vì thế với các tài sản công đã rõ mục đích phục vụ sinh hoạt văn hóa cộng đồng nên việc bàn giao quản lý về cấp cơ sở quản lý sẽ phát huy tối đa hiệu quả, tránh đứt gãy hoạt động.

Ngược lại nếu giao cho cấp tỉnh quản lý sẽ dễ xảy ra tình trạng lãng phí vì các tỉnh sau sáp nhập có quy mô lớn, cán bộ văn hóa cấp tỉnh khó có thể giám sát được hoạt động của từng thiết chế văn hóa ở cơ sở.

Về thủ tục thì việc bàn giao tài sản công từ cấp quận, huyện hiện nay về cấp cơ sở để quản lý sau sáp nhập cũng thuận lợi, không phát sinh vướng mắc bởi bản chất đây vẫn là tài sản công giao cho cơ quan quản lý nhà nước khai thác.

Ông Nguyễn Đức Lập (viện trưởng Viện Nghiên cứu và đào tạo bất động sản):

Ưu tiên cho mục đích công cộng, công ích

Cơ sở nhà đất công dôi dư sau sáp nhập nên ưu tiên bố trí sử dụng vào mục đích công cộng, công ích, chỉnh trang đô thị.

Với địa phương còn thiếu các thiết chế về văn hóa, xã hội phục vụ cộng đồng thì nên ưu tiên cải tạo các cơ sở nhà đất công dôi dư để phục vụ nhu cầu cộng đồng. Trường hợp cơ sở không có nhu cầu phát triển các công trình công ích thì mới đem cơ sở nhà đất dôi dư để đấu giá.

Ngoài ra, với những địa phương còn thiếu các cơ sở công ích như trường học, bệnh viện, siêu thị, trung tâm sinh hoạt văn hóa cộng đồng cũng có thể tính toán tới việc cải tạo các cơ sở nhà đất để làm trường học, bệnh viện, siêu thị, trung tâm văn hóa.

Với những quỹ nhà đất dôi dư đủ lớn, tùy theo nhu cầu các địa phương có thể quy hoạch để xây dựng các cơ sở bệnh viện, trường học mới để phục vụ nhu cầu người dân ở cơ sở.

TS Nguyễn Viết Chức (phó chủ nhiệm Hội đồng Tư vấn văn hóa - xã hội, Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam):

Tất cả phải công khai

Với việc sử dụng các trụ sở sau khi thực hiện không tổ chức cấp huyện và sáp nhập một số đơn vị cấp tỉnh, cấp xã sẽ phải có nghiên cứu, đánh giá cụ thể nhưng trên nguyên tắc tiết kiệm tối đa, vận dụng để sử dụng.

Trong đó, khi không tổ chức cấp huyện thì các xã cũng được sắp xếp lại để lớn hơn "như huyện thu nhỏ", do vậy với các trụ sở cấp huyện có thể chuyển giao lại cho các đơn vị cấp xã trung tâm tiếp tục sử dụng. Các trụ sở khác có thể nghiên cứu chuyển giao cho các đơn vị tại địa phương còn thiếu thốn cơ sở vật chất, trụ sở.

Thực tế hiện nay ở nhiều nơi vẫn còn đang thiếu rất nhiều các thiết chế văn hóa như nhà văn hóa, khu vui chơi cho trẻ em, công viên, sân vận động, khu tập luyện thể thao... Do đó, với các trụ sở phù hợp, có thể nghiên cứu chuyển đổi công năng để chuyển thành các công trình phục vụ công cộng này.

Ngoài ra, bệnh viện và trường học ở nhiều địa phương cũng rất thiếu và khó khăn, tình trạng thiếu giường bệnh, thiếu phòng học... nên cũng có thể nghiên cứu để chuyển đổi công năng thành các công trình phục vụ cho y tế, giáo dục sử dụng hiệu quả nhất.

Tuy nhiên, việc chuyển đổi công năng chắc sẽ có tốn kém hơn so với các công trình hiện tại.

Nhiều ý kiến cũng đề xuất có thể nghiên cứu để thu hút các nhà đầu tư tư nhân vào cùng xử lý các trụ sở dôi dư. Đây là đề xuất đúng, nhưng việc này cần phải phù hợp với quy hoạch phát triển các công trình, khu vui chơi giải trí...

Cùng với đó, dứt khoát phải đánh giá đúng giá trị của tài sản, đất đai, nhất là khi các trụ sở thường nằm ở các khu trung tâm của địa phương. Cũng phải công khai minh bạch giá trị đó để báo cáo cấp có thẩm quyền, xin ý kiến nhân dân trước khi thực hiện.

Chúng ta không phân biệt Nhà nước, tư nhân nhưng phải làm công khai, rõ ràng để tránh trong lúc "tranh tối, tranh sáng" lại tẩu tán tài sản công, bán rẻ, gây thiệt hại cho Nhà nước và nhân dân. Tất cả các hành vi vi phạm dù thế nào cũng sẽ bị xử lý.

Nhu cầu rất đa dạng...

PGS.TS Bùi Hoài Sơn - ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội - cũng đưa ra cặn kẽ thêm các phương án ngoài việc phục vụ hành chính hay các thiết chế văn hóa.

Cụ thể, ở một số nơi, đặc biệt là những địa bàn có nhu cầu phát triển sản xuất kinh doanh, các trụ sở có thể được cải tạo thành không gian làm việc cho doanh nghiệp nhỏ, hợp tác xã hoặc trở thành trung tâm khởi nghiệp nông thôn.

Với vị trí thuận lợi và sẵn có cơ sở hạ tầng, đây là cách tiếp cận phù hợp để kích thích kinh tế địa phương, nhất là khi gắn với các mô hình sản xuất nông nghiệp thông minh, thương mại điện tử hoặc logistics vùng.

Đối với các khu vực có giá trị văn hóa - lịch sử, việc chuyển đổi thành không gian văn hóa cộng đồng, nhà truyền thống hay điểm giáo dục kỹ năng sống cũng là hướng đi khả thi.

Không cần đầu tư quá lớn, chỉ cần một số điều chỉnh phù hợp về công năng và nội dung, các trụ sở cũ hoàn toàn có thể trở thành nơi sinh hoạt cộng đồng hiệu quả, gắn kết người dân và nuôi dưỡng tinh thần địa phương.

Ngoài ra, trong bối cảnh nhiều vùng nông thôn còn thiếu các dịch vụ xã hội cơ bản, một số trụ sở có thể được tận dụng làm trạm y tế vệ tinh, điểm chăm sóc người cao tuổi, trung tâm dạy nghề hoặc thậm chí là nơi ở tạm thời cho cán bộ y tế, giáo viên, công nhân kỹ thuật về địa bàn.

Đây là những nhu cầu thực tế và bức thiết, có thể tận dụng hạ tầng sẵn có để đáp ứng.

Trường hợp không thể tiếp tục sử dụng vào mục đích công, nên tiến hành đấu giá công khai và chuyển đổi mục đích sử dụng theo quy hoạch.

Khi đó, những tòa nhà này có thể trở thành điểm giao thương, nhà kho, văn phòng thương mại hay khu dịch vụ nhỏ - miễn là việc chuyển đổi đảm bảo minh bạch, hiệu quả và tuân thủ quy định pháp luật.

Việc tái sử dụng các trụ sở hành chính không chỉ giúp tiết kiệm chi phí đầu tư công mà còn góp phần tạo ra giá trị mới từ những cơ sở vật chất đã từng phục vụ một giai đoạn phát triển của đất nước.

Dù lựa chọn phương án nào, điều quan trọng là phải có quy hoạch cụ thể, phù hợp với đặc điểm từng địa phương và gắn với chiến lược phát triển lâu dài.

TS Lê Thị Minh Lý (ủy viên Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia, phó chủ tịch Hội Di sản văn hóa Việt Nam):

Cần không gian văn hóa ngay từ thôn, bản

Tôi đã từng làm nghiên cứu về nhu cầu và thực trạng sử dụng các thiết chế văn hóa ở các địa phương. Nghiên cứu chỉ ra nhiều nhà văn hóa xã/phường bị dư thừa do người dân không tiện sử dụng vì xa xôi, trong khi họ rất thiếu nhà văn hóa thôn để tiện sử dụng cho các hoạt động sinh hoạt hằng ngày.

Vì vậy, hướng đề xuất chuyển đổi các trụ sở dôi dư sau sáp nhập thành các thiết chế văn hóa chưa chắc là phương án hiệu quả bởi nhiều nơi đang thừa nhà văn hóa phường/xã. Cái người dân thiếu là thiếu những không gian văn hóa thôn, bản ngay nơi mình sống.

PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương (viện trưởng Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam):

Cần tham khảo ý kiến địa phương cho phù hợp

Có thể nghiên cứu trụ sở dôi dư thành các không gian sáng tạo. Nhưng trụ sở hành chính cấp xã/phường thì không đơn giản là chuyển cả thành các thiết chế văn hóa, mà nên dựa vào nhu cầu thực tế của người dân của từng địa phương để chuyển đổi chức năng phù hợp.

Ví dụ các xã của đồng bào dân tộc thiểu số thì các trụ sở hành chính sẽ không phù hợp chuyển thành thiết chế văn hóa bởi kiến trúc của trụ sở hành chính không phù hợp cho không gian sinh hoạt văn hóa của bà con dân tộc thiểu số vốn có bản sắc văn hóa riêng.

Thu thập ý kiến từ một số địa phương, tôi nhận thấy người dân có nhu cầu rất đa dạng. Nhiều nơi lại mong muốn sử dụng các trụ sở dôi dư cho các công tác xã hội như làm không gian sinh hoạt cho người khuyết tật...

Vì vậy, việc chuyển đổi mục đích sử dụng của các trụ sở dôi dư sau sáp nhập rất cần tham khảo ý kiến của người dân địa phương và quyết định đưa ra phải dựa trên nhu cầu thực tế tại cơ sở.

Ông Hùng Mạnh (tổ dân phố số 6, phường Hàng Mã, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội):

Tôi nghe thông tin Hà Nội sẽ sáp nhập nhiều phường tại 6 quận trung tâm mà khấp khởi hy vọng các trụ sở dôi dư có thể được nghiên cứu chuyển đổi thành các nhà cộng đồng dành cho các sinh hoạt đời sống thiết thực của người dân, từ thanh niên cưới xin đến trẻ con vui chơi...

Nếu mỗi khu dân cư lại có thêm nhà sinh hoạt cộng đồng để phục vụ cho rất nhiều nhu cầu sinh hoạt đời sống của cư dân thì rất tốt.

Bà Lê Tú Cẩm (chủ tịch Hội Di sản văn hóa TP.HCM):

Đi liền với việc sáp nhập thì cơ sở vật chất bị dôi dư. Hiện nay, chúng ta cần nhiều cơ sở vật chất phục vụ cho nhân dân.

Những trụ sở cơ quan không dùng cho bộ máy nữa hãy dành cho nhân dân, biến những địa điểm này thành những nơi dành cho người dân sinh hoạt vì việc xây dựng đời sống văn hóa, xây dựng con người có văn hóa là trọng tâm của ngành nên ưu tiên phục vụ.

Còn với những cơ sở vật chất không tốn nhiều chi phí cải tạo, chúng ta có thể nghiên cứu làm trường học để đầu tư cho thế hệ tương lai, những chủ nhân của đất nước trong tương lai.