Trao đổi cùng Tuổi Trẻ, TS Đoàn Văn Báu - chuyên gia tâm lý tội phạm - đánh giá: "Một trong những lý do khiến tình trạng lừa đảo qua không gian mạng nở rộ có lẽ là khoản thu lợi bất chính từ hoạt động này quá cao. Điều này khiến các đối tượng bất chấp thủ đoạn và nỗi sợ khi thực hiện hành vi phạm tội".

Khó thu lại khi bị lừa

* Dường như số vụ lừa đảo chiếm đoạt tài sản qua không gian mạng đang có biểu hiện phức tạp, tăng cả số vụ lẫn con số thiệt hại?

- Thủ đoạn lừa đảo càng tinh vi, khâu điều tra, xử lý càng khó khăn. Trong khi đó, sự phát triển mạnh mẽ của mạng xã hội cũng trở thành mảnh đất màu mỡ để các đối tượng khai thác.

Tạm hình dung thế này, một ngày chúng có thể nhắn tin cho 1.000 người, trong đó khoảng 100 người trả lời, chỉ cần 10 người tin theo và bị mắc lừa đã là thành công rồi. Như giăng lưới đánh cá vậy, hiệu quả thu được rất cao, vì vậy càng kích thích chúng liên tiếp thực hiện hành vi lừa đảo.

* Ông cho rằng yếu tố nào để những chiêu thức lừa đảo vốn cũ nhưng vẫn hiệu nghiệm sau cả chục năm?

- Gần như những ổ lừa đảo đều do các đối tượng người nước ngoài cấu kết cùng người trong nước để thực hiện. Hình thức thay đổi liên tục, biến hóa khó lường. 

Ngay sau khi lừa để chiếm đoạt, thu lợi bất chính, khoản tiền đó lập tức được chuyển vòng quanh dưới nhiều hình thức, thông qua nhiều loại tiền tệ khác nhau và cuối cùng là chuyển ra nước ngoài. Lòng vòng nhưng rất nhanh chóng nên hầu như không thu lại được tiền.

Ý thức cảnh giác của người dân trước loại tội phạm này có thể nói là rất thấp. Điều này xuất phát từ việc không chủ động tìm hiểu các phương thức, thủ đoạn lừa đảo trên không gian mạng mà truyền thông, báo chí và cơ quan chức năng thông tin mỗi ngày. 

Cũng có người từng nghe cảnh báo nhưng khi rơi vào tình huống đó, dưới sự tác động, gây áp lực của các đối tượng phạm tội, họ cũng không thoát ra được và bị mắc lừa.

Ngoài thận trọng, chúng ta cần đọc và cập nhật những thủ đoạn lừa đảo qua không gian mạng. 

Lưu ý rằng công an và đại diện các cơ quan chức năng không bao giờ làm việc qua điện thoại hay yêu cầu chuyển khoản, nhất là chuyển khoản đến một tài khoản cá nhân nào đó.

Ai cũng có thể là nạn nhân

* Qua các vụ việc, ông thấy nhóm đối tượng nào được nhóm lừa đảo chấm và dễ sập bẫy nhất?

- Hình thức chiếm quyền sử dụng, điều khiển điện thoại di động cá nhân đang diễn ra khá nhiều. Theo ghi nhận của tôi, hình thức này hầu như chỉ diễn ra với điện thoại chạy hệ điều hành Android. Có nhiều cách song nổi bật nhất là giả danh công an gọi yêu cầu truy cập link để làm định danh mức độ 2, phối hợp điều tra.

Đó cũng có thể là giả danh viện kiểm sát, tòa án, hải quan, thuế... đe dọa, khống chế và yêu cầu thực hiện một số thao tác như điền thông tin, chuyển tiền. Phương thức tuy cũ nhưng đánh vào sự hoang mang lo sợ, xuất phát từ sự kém hiểu biết của nạn nhân mà thường đạt hiệu quả rất cao.

Bất kỳ ai sử dụng mạng xã hội, điện thoại thông minh đều có khả năng trở thành nạn nhân. Thực tế cho thấy ý thức bảo vệ, bảo mật thông tin cá nhân, tài khoản mạng xã hội ở nước ta rất hạn chế. Nhiều vụ việc khi trình báo, cơ quan chức năng tiếp nhận nhưng không có hướng xử lý phù hợp, làm cho loại tội phạm này ngày càng manh động hơn.

* Tăng chế tài xử phạt để đẩy lùi vấn nạn này, ông thấy sao?

- Việc chế tài các hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản đều có quy định trong Bộ luật Hình sự chi tiết. Điều quan trọng là tuyên truyền, nâng cao ý thức cảnh giác cho mọi người. Mỗi người dân phải cảnh giác để tự tạo ra sức đề kháng trước hành vi lừa đảo mới là cách giải quyết tận gốc vấn đề.

Để phòng tránh, đẩy lùi vấn nạn này, cũng cần thay đổi phương thức tuyên truyền sao cho tiếp cận nhiều nhất đến người dân là rất cần thiết. Cũng có thể mời nghệ sĩ, người nổi tiếng có sức ảnh hưởng dư luận cùng chia sẻ các thông tin, chiêu thức và cách phòng tránh, đặc biệt là tận dụng thế mạnh của mạng xã hội. 

Cơ quan chức năng, nhất là Cục Cảnh sát phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao cần đưa ra những biện pháp xử lý về mặt kỹ thuật để có thể giải quyết các vụ việc một cách thấu đáo nhất.

Lừa đảo qua mạng: Vẫn đủ chiêu 'việc nhẹ lương cao'

Chỉ cần cú nhấp chuột tham gia vào một vài hội, nhóm "việc nhẹ lương cao" trên mạng xã hội, lập tức xuất hiện vô số lời mời chào kèm những hứa hẹn hấp dẫn từ phía những kẻ lừa đảo.