TS Trần Đình Thiên (viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam):

Có trường hợp "tát nước theo mưa"

Đội vốn dự án đầu tư đã trở thành "bệnh" khi hợp đồng thi công các dự án không theo một cam kết chắc chắn về thời hạn hoàn thành và khoản chi phí ấn định cứng.

Cái lý của chủ đầu tư khi điều chỉnh tăng vốn là do giá cả, lạm phát tăng nên không kiểm soát được chi phí đầu tư, dẫn đến đội vốn.

Có thể có trường hợp "tát nước theo mưa" muốn kiếm thêm.

Muốn kiểm soát chi phí đầu tư dự án, Nhà nước trước hết phải ổn định được giá cả, vì vậy nhiều nước họ cố giữ lạm phát từ 1-2%/năm, trong khi ở ta lạm phát thường trôi lên 5-7%, thậm chí trên 10%/năm.

Thứ hai, hợp đồng phải cam kết khi bảo đảm ổn định vĩ mô thì các điều kiện khác cũng phải cam kết rõ ràng như giải phóng mặt bằng, các điều kiện cung ứng.

Thứ ba, phải cam kết rõ ràng về mặt giá cả, để chi phí đầu tư không thể trồi lên tụt xuống được.

TS Ngô Trí Long (nguyên viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả):

"Quy trách nhiệm người phê duyệt dự án đầu tư"

Để khắc phục tình trạng này, các địa phương cần thực hiện nghiêm quy định Luật đầu tư công từ khâu lập dự toán, thẩm định, phê duyệt dự án đầu tư.

Tình trạng đội vốn không phải do năng lực địa phương yếu kém, phê duyệt không sát tổng mức đầu tư mà nhiều khi họ cố tình làm thế để xin thêm vốn.

Vì vậy, trách nhiệm lớn nhất khi dự án đội vốn thuộc về người phê duyệt dự án.

Cho nên cần quy trách nhiệm, chế tài xử phạt đối với người phê duyệt dự án tại địa phương, như vậy mới khắc phục được lỗ hổng này.

Đáng tiếc, Luật đầu tư công chưa quy định quy trách nhiệm người phê duyệt dự án đầu tư nên tình trạng đội vốn vẫn tràn lan.

TS Huỳnh Thế Du (giám đốc đào tạo Chương trình giảng dạy kinh tế Fulbright):

Còn xin - cho, còn đội vốn

Những trục trặc trong đầu tư công xảy ra ở tất cả các nơi trên thế giới chứ không phải đặc thù của VN.

Kiểm soát chi phí đầu tư công phụ thuộc rất lớn vào quy trình phê duyệt và quyết định đầu tư, triển khai dự án.

Nhưng khâu giám sát đầu tư công hiện rất lỏng lẻo nên đội vốn đầu tư công xảy ra ở nhiều nơi.

Một trong các cách để hạn chế là đưa những nhóm, đối tượng có lợi ích dài hạn từ dự án tham gia giám sát dự án, qua đó hạn chế được tình trạng đội vốn.

Mặt khác, trong đầu tư công phải tạo cơ chế tự chủ cho địa phương, để họ biết chỉ có một số tiền cố định, không thể xin thêm thì sẽ giảm được tình trạng đội vốn.

Ngày nào cơ chế ngân sách mềm còn lớn, địa phương còn xin thêm được vốn, còn chạy được vốn thì sẽ xảy ra trục trặc trong đầu tư công.

Nên khoán cho địa phương những khoản ngân sách cứng để họ thực hiện các mục tiêu chính sách, xã hội và phát triển, địa phương phải chi tiêu cẩn thận.

TS Nguyễn Trí Hiếu (chuyên gia tài chính):

Cần giám sát độc lập ở 2 khâu

Các dự án công đội vốn đang là một hiện tượng xảy ra từ nhiều năm nay.

Phần lớn những dự án này sử dụng tiền ngân sách hoặc được các tổ chức tài chính công như ADB hoặc World Bank... tài trợ.

Chủ đích là để lấy tiền, chiếm dụng vốn bằng cách đội vốn lên.

Để tránh dự án bị đội vốn vô lý thì trước khi thực hiện dự án, phải có cơ quan độc lập của Chính phủ kiểm tra tất cả những chi phí trong các báo cáo tiền khả thi và khả thi. Sau khi dự án đi vào thực hiện thì có những giai đoạn giải ngân.

Khi nhà thầu nói rằng chi phí của dự án đội lên và yêu cầu các cơ quan tài trợ phải tăng tài trợ thì những lần giải ngân tiếp theo phải có sự giám sát để bảo đảm rằng chi phí đó phải là chi phí phù hợp với dự án.

Theo tôi, cơ quan giám sát độc lập có thể là Thanh tra Chính phủ hoặc một công ty tư nhân. Trong trường hợp cần thiết, đối với các dự án lớn Nhà nước có thể thuê công ty giám sát quốc tế.

BẢO NGỌC - D.N.HÀ