Khuê Văn Các được Quốc hội công nhận là biểu tượng của Hà Nội trong Luật thủ đô - Ảnh: Trung tâm hoạt động văn hóa khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám

Câu chuyện Bộ VH-TT&DL đề xuất dựng mô hình Kong tại hồ Gươm mới lắng xuống chưa lâu thì mới đây, ông Tạ Hồng Quân - một công dân Hà Nội - đã đề xuất đúc tượng rùa vàng tại đây.

Những ý tưởng này đều thu hút sự quan tâm của dư luận xã hội với những ý kiến khác nhau. Hà Nội có thực sự đang cần xây dựng công trình mang tính biểu tượng cho văn hiến thủ đô và thu hút khách du lịch?

Hồ Gươm thành nơi thí nghiệm của các ý tưởng tùy tiện?

Theo đề án chi tiết “đúc biểu tượng rùa vàng hồ Gươm” mà ông Quân trình lên UBND TP Hà Nội, tượng rùa vàng hồ Gươm sẽ được thực hiện bằng chất liệu đồng nguyên chất và vàng, dài 2,5m, cao 3,5m và có trọng lượng khoảng 6-10 tấn.

Kinh phí thực hiện sẽ huy động bằng hình thức xã hội hóa. Ông Tạ Hồng Quân khẳng định tượng rùa vàng sẽ không làm phá vỡ bố cục không gian cảnh quan hồ Hoàn Kiếm mà còn “tô điểm thêm vẻ đẹp của hồ Gươm”.

Khác với mong đợi của ông Quân, nhiều nhà nghiên cứu văn hóa đã lên tiếng khuyến cáo cần rất thận trọng khi đặt bất kỳ công trình nào vào không gian đặc biệt này.

GS Phan Huy Lê - chủ tịch danh dự Hội Khoa học lịch sử VN - bày tỏ quan điểm bất kỳ ý tưởng xây dựng thêm công trình nào ở hồ Gươm cũng phải được cân nhắc, tính toán kỹ lưỡng vì đây là không gian văn hóa, lịch sử rất nhạy cảm và có phạm vi hẹp.

“Tất cả những đề xuất xây dựng thêm công trình biểu tượng tại hồ Gươm ít nhiều đều xuất phát từ tấm lòng với thủ đô. Nhưng có nhiều đề xuất tùy tiện và vội vàng. Như vừa rồi Bộ VH-TT&DL đề xuất dựng mô hình khỉ Kong tại đây là điều thực sự xấu hổ.

Rất may Hà Nội đã từ chối đề xuất này. Nhưng những đề xuất sai lầm nghiêm trọng như vậy cần nghiêm túc rút kinh nghiệm.

Hồ Gươm đã đi vào trong tâm thức của người dân với nhiều dấu ấn linh thiêng và là không gian cực kỳ đẹp. Vì thế cũng không nên tập trung quá nhiều ý tưởng dồn dập vào đây” GS Lê khuyến cáo.

Còn GS Lưu Trần Tiêu - chủ tịch Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia - nêu quan điểm: “Hồ Gươm không phải là nơi để triển lãm trưng bày cái gì cũng được.

Nếu như vậy sẽ làm giảm giá trị của di tích này”. Kiến trúc sư Phạm Thanh Tùng - chánh văn phòng Hội Kiến trúc sư VN - cho rằng hồ Gươm vừa là không gian văn hóa lịch sử vừa là một di sản sống, có ý nghĩa với cả nước.

Quanh hồ Gươm đã có nhiều công trình kiến trúc có giá trị văn hóa lịch sử như đền Ngọc Sơn, tháp Bút, cầu Thê Húc, đền Bà Kiệu...

“Việc đặt bất kỳ công trình mới nào vào không gian này cũng không cần thiết nữa vì nơi đây đã có quá nhiều thứ rồi. Không nên biến hồ Gươm thành nơi thí nghiệm của các ý tưởng tùy tiện” - ông cho biết.

Biểu tượng phải chứa đựng chiều sâu văn hóa

Đáp lại ý kiến ông Tạ Hồng Quân rằng Hà Nội đang thiếu biểu tượng nhận diện, kiến trúc sư Phạm Thanh Tùng khẳng định rùa không phải là biểu tượng của Hà Nội.

“Hà Nội đã chọn được biểu tượng rồi, đó là Khuê Văn Các - tiêu biểu cho sự hiếu học, nét văn hóa của thủ đô. Tháp rùa cũng không phải là biểu tượng của Hà Nội. Trong đền Ngọc Sơn cũng đã có tiêu bản rùa rồi, nên việc đúc tượng là không cần thiết” - ông Tùng nói.

Họa sĩ Nguyễn Thế Sơn nhận định: “Tôi chắc nhiều người cũng sẽ chung suy nghĩ với tôi là Hà Nội không thiếu biểu tượng. Xung quanh hồ Gươm đã có nhiều công trình mang tính lịch sử để du khách có thể nhớ đến rồi.

Nên nếu cố xây thêm những công trình mang tính biểu tượng khác thì sẽ làm hỏng những biểu tượng đã có từ lâu. Các công trình xã hội hóa cũng nên cân nhắc chứ không thể cứ xã hội hóa thì dễ dãi”.

PGS Đinh Hồng Hải (ĐHQG Hà Nội) lại quan niệm biểu tượng của một thành phố phải chứa đựng trong đó chiều sâu và giá trị đích thực của văn hóa, chứ không phải chỉ là những công trình vô hồn.

Khi những chiều sâu văn hóa đó cấu thành những biểu tượng thì nó mới thực sự có giá trị và ý nghĩa. “Tôi ủng hộ ý kiến mà nhà phê bình Nguyễn Quân đã từng nói, chúng ta nên tạm dừng xây dựng tượng đài trong khoảng 20 năm để suy nghĩ lại và xem xét việc xây dựng đó đã thực sự cần thiết hay chưa” ông Hải nói.