Tòa nhà đại sứ quán Mỹ ở Tel Aviv, Israel - Ảnh: Reuters

Sắc lệnh của tổng thống Donald Trump ký ngày 1-6 về việc hoãn di dời đại sứ quán Mỹ tại Israel từ thành phố Tel Aviv sang Jerusalem tuy khiến chính quyền của thủ tướng Benjamin Netanyahu “thất vọng”, nhưng lập tức nhận được sự hoan nghênh của chính quyền Palestine và chính phủ hoàng gia Jordan.

Sắc lệnh mới của ông Donald Trump thực ra vẫn không hoàn toàn từ bỏ lời hứa của tân tổng thống Mỹ khi vận động tranh cử là sẽ chuyển đại sứ quán Mỹ về Jerusalem. Đây không phải là một quyết định hoàn toàn mang dấu ấn cá nhân của ông Trump.

"Cái bẫy" của ông Obama?

Năm 1995, Quốc hội Mỹ đã ban hành luật buộc chính quyền Mỹ phải chuyển đại sứ quán về Jerusalem. Nhưng các đời tổng thống Mỹ từ đó đến nay đều trì hoãn thực thi việc này.

Trước khi rời Nhà Trắng trong tháng 1-2017, ông Barack Obama cũng kịp ký‎ gia hạn sắc lệnh của các đời tổng thống trước ông về việc trì hoãn thực hiện luật của quốc hội năm 1995 về việc này. Như vậy, về mặt chính thức, luật của Quốc hội Mỹ năm 1995 vẫn có hiệu lực thi hành, chỉ bị trì hoãn nhờ các sắc lệnh của tổng thống.

Khi vào Nhà Trắng, ông Trump có ý định không chấp nhận sắc lệnh mới ký của ông Obama. Sau khi nhậm chức, tân tổng thống vẫn khẳng định sẽ sớm thực hiện luật của Quốc hội năm 1995. Điều này hoàn toàn phù hợp với quan điểm của ông Trump và thể hiện rõ ràng tình cảm thiên vị của ông đối với Israel.

Thực ra việc bảo vệ Israel được nêu lên công khai là một trong ba trụ cột của đường lối đối ngoại chính quyền Donald Trump tại Trung Đông. Hai trụ cột còn lại là tiêu diệt khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS) và kiềm chế Iran. Thậm chí tổng thống Trump còn bổ nhiệm con rể của mình, ông Jared Kushner, một tín đồ Do Thái giáo, làm trợ lý đặc biệt phụ trách “hồ sơ hòa bình Israel - Palestine”.

Được Israel sẽ mất Ảrập

Nhưng lập trường của tổng thống Trump thiên vị hoàn toàn đối với Israel dường như đã có phần lung lay sau khi tiếp cận “hồ sơ” vô cùng rắc rối và phức tạp này. 

Chỉ trong 3 tháng đầu tiên của nhiệm kỳ tổng thống, ông Trump đã liên tiếp gặp nhiều nguyên thủ quốc gia Ảrập láng giềng của Israel để tìm hiểu cặn kẽ vấn đề từ nhiều phía khác nhau.

Cụ thể, ông đã mời đến Nhà Trắng các nhân vật như quốc vương Jordan, phó hoàng thái tử Saudi Arabia, hoàng thái tử tiểu vương Abu Dhabi và tổng thống Palestine. Tổng thống Mỹ cũng điện đàm với tổng thống Ai Cập, trong đó có nội dung “hồ sơ Palestine - Israel”.

Chặng dừng chân thứ nhất trong chuyến công du nước ngoài đầu tiên của tân tổng thống Trump là thủ đô Riyadh của Saudi Arabia - một dịp quý giá để ông này kiểm chứng độ phức tạp của vấn đề.

Ba cuộc họp thượng đỉnh mà tổng thống Mỹ thực hiện trong hai ngày 20 và 21-5 (với Saudi Arabia, với Tổ chức hợp tác vùng Vịnh và với 55 quốc gia Hồi giáo trên thế giới) cho ông thấy lập trường kiên định của khối Ảrập - Hồi giáo không chấp nhận việc Mỹ chuyển đại sứ quán về Jerusalem.

Phía Ảrập - Hồi giáo đã cho tân tổng thống Mỹ biết rõ lập trường của họ là nếu Mỹ cứ nhất quyết chuyển đại sứ quán về Jerusalem thì sẽ: 1) Gia tăng thái độ thù địch của người Ảrập - Hồi giáo đối với Mỹ; tạo thêm môi trường khuyến khích các tổ chức cực đoan; 2) Đẩy tham vọng về khôi phục hòa đàm Palestine - Israel vào ngõ cụt hoàn toàn!

Người biểu tình do nhóm cánh tả Peace Now (Hòa bình ngay) của Israel tổ chức hôm 27-5 tại TP Tel Aviv với chủ điểm "Hai quốc gia - Một niềm hi vọng, Cuộc biểu tình chống 50 năm chiếm đóng" - Ảnh: Reuters

Tham vọng rất kỳ vĩ của Donald Trump, mà bị nhiều ý kiến cho là “không tưởng” vào giai đoạn hiện nay, to lớn hơn rất nhiều so với mục tiêu mà các đời tổng thống trước muốn thực hiện. Ông Trump không chỉ muốn đạt được một giải pháp chấm dứt thù địch giữa Israel với Palestine mà ông còn muốn kiến tạo một liên minh chưa từng có giữa Ảrập với Israel để cùng chống “kẻ thù chung” là Iran!

Nếu cứ nhất quyết thực hiện cam kết chuyển đại sứ quán Mỹ về Jerusalem, thì có thể làm hài lòng Israel, nhưng sẽ chấm dứt hi vọng tập hợp người Ảrập - Hồi giáo trong một liên minh do Mỹ đứng đầu chống Iran và chống khủng bố cực đoan.

Cho đến nay, trong nội bộ chính quyền Mỹ, vẫn còn một số quan chức chóp bu ra sức thuyết phục ông Trump thực hiện cam kết chuyển đại sứ quán về Jerusalem.

Đại diện cho số này là tân đại sứ Mỹ tại Israel, ông David Friedman và có thể cả phó tổng thống Mike Pence. Nhưng nhiều quan chức cao cấp khác, như cố vấn an ninh quốc gia McMaster, bộ trưởng ngoại giao Rex Tillerson, bộ trưởng quốc phòng- James Mattis… đều khuyên tân tổng thống từ bỏ cam kết về việc này.