Một gia đình người nhập cư bất hợp pháp ở Phoenix, Arizona nghẹn ngào xúc động khi nghe bài phát biểu của ông Obama qua truyền hình - Ảnh: Reuters

Trong bài phát biểu dài 15 phút tại Nhà Trắng, ông Obama cho biết tất cả người nhập cư trái phép đã sống ở Mỹ hơn năm năm và có con là công dân Mỹ hoặc người thường trú hợp pháp sẽ được quyền xin giấy phép lao động trong vòng ba năm.

Ông Obama cũng mở rộng chương trình cung cấp quy chế thường trú tạm thời cho người nhập cư trẻ đến Mỹ trước năm 16 tuổi.

Ông Obama đánh giá hệ thống nhập cư của Mỹ đã “đổ vỡ” và quyết định của ông sẽ giúp chính sách nhập cư trở nên công bằng và hợp lý hơn. “Mỹ sẽ mãi mãi là quốc gia của người nhập cư” - ông Obama khẳng định.

Như vậy, khoảng 44% trong tổng số 11,3 triệu người nhập cư trái phép tại Mỹ, chủ yếu từ Mexico và Trung Mỹ, sẽ được hưởng lợi từ quyết định của ông Obama.

Không trục xuất

Phần lớn người nhập cư bất hợp pháp tại Mỹ làm những công việc có thu nhập thấp mà công dân Mỹ “chê”.

“Phải chăng chúng ta muốn dung thứ cho cái hệ thống đạo đức giả nơi người lao động phải đi nhặt trái cây, dọn giường và không bao giờ có cơ hội được làm việc hợp pháp?” - ông Obama đặt câu hỏi.

Dù vậy, ông chủ Nhà Trắng cho biết biện pháp mới sẽ không cấp quốc tịch hay quyền định cư cho người nhập cư bất hợp pháp.

“Chỉ Quốc hội mới có thể làm điều đó. Tất cả những gì chúng tôi muốn nói là sẽ không trục xuất người nhập cư bất hợp pháp” - ông Obama nhấn mạnh.

Sau đó người phát ngôn Nhà Trắng cho biết người nhập cư bất hợp pháp đủ tiêu chuẩn có thể bắt đầu nộp đơn xin cấp giấy phép lao động từ đầu năm 2015.

Ông Obama kêu gọi người nhập cư “hãy bước ra khỏi bóng tối và tuân thủ luật pháp”.

Theo báo Los Angeles Times, bang California, nơi người nhập cư châu Á tập trung đông đảo, sẽ được hưởng lợi lớn từ sắc lệnh của ông Obama.

Khảo sát của Trung tâm nghiên cứu Pew cho thấy 50% trong tổng số 2,6 triệu dân nhập cư bất hợp pháp ở California đã sống tại bang này 10 năm qua.

Các chuyên gia Pew khẳng định sẽ có hàng trăm nghìn người nhập cư ở California được cấp giấy phép lao động. Qua đó ngành công nghệ và nông nghiệp của California sẽ được hưởng lợi lớn.

Trao đổi với Tuổi Trẻ qua thư điện tử, cô Johanna Carillo - chuyên viên Trung tâm báo chí quốc tế ở Washington DC, một người gốc Mexico - đánh giá quyết định của ông Obama là “dũng cảm”.

“Rất nhiều gia đình có cha mẹ là người nhập cư bất hợp pháp và con sinh tại Mỹ sẽ thoát khỏi cảnh bị chia cắt. Trước đây họ thường phải sống lẩn tránh, sợ bị cảnh sát chặn trên đường, sợ phải xa con cái. Giờ hàng triệu người đã có thể thở phào nhẹ nhõm, ít nhất trong ba năm tới” - cô Carillo nhận định.

Tuy nhiên, cô Carillo cho rằng đây mới chỉ là một bước đi đúng hướng của chính quyền Washington. Bởi vẫn còn hàng triệu người nhập cư bất hợp pháp khác đang đóng góp sức lao động cho nước Mỹ nhưng không đáp ứng các tiêu chuẩn của chính sách mới.

Đảng Cộng hòa đe dọa

Ngay sau bài phát biểu của ông Obama, các nghị sĩ Cộng hòa đã lên tiếng chỉ trích và phản đối dữ dội. Theo AFP, Chủ tịch Hạ viện John Boehner cho rằng việc ông Obama qua mặt Quốc hội “không phải là cách mà nền dân chủ vận hành”.

“Tổng thống từng nói rằng ông ấy không phải là vua hay hoàng đế, nhưng ông ấy đang hành xử giống như chúa tể vậy” - ông Boehner bức xúc.

Chủ tịch Ủy ban An ninh nội địa Hạ viện Michael McCaul đánh giá chính sách nhập cư của ông Obama “vi hiến và là mối đe dọa đối với nền dân chủ”.

Thượng nghị sĩ Lindsey Graham kêu gọi Quốc hội chặn dòng ngân sách rót vào các cơ quan cấp giấy phép lao động cho người nhập cư bất hợp pháp. Sắp tới Quốc hội Mỹ sẽ thảo luận và thông qua gói ngân sách cho Chính phủ hoạt động năm 2015.

Thượng nghị sĩ Rand Paul, nhân vật đại diện phong trào cực hữu Tiệc Trà, yêu cầu Hạ viện thông qua một nghị quyết lên án kế hoạch của ông Obama là bất hợp pháp, mở đường cho việc đưa kế hoạch này ra tòa. Một số chính trị gia Cộng hòa khác cũng đe dọa sẽ kiện chính ông Obama.

Trước đó tổng thống Mỹ từng khẳng định ông buộc phải hành động đơn phương do phe Cộng hòa lẩn tránh, không muốn đụng đến vấn đề nhập cư.

Trên trang Twitter, cựu ngoại trưởng Hillary Clinton cũng chỉ trích Đảng Cộng hòa vô trách nhiệm.

Báo New York Times dẫn lời một số chuyên gia nhận định đảng Cộng hòa phải thận trọng bởi những hành động quá khích sẽ gây sự bức xúc lớn ở cử tri gốc Latin và gốc Á.

Ước tính 63% cử tri gốc Latin và 66% cử tri gốc Á bỏ phiếu cho các ứng cử viên Dân chủ trong cuộc bầu cử Quốc hội giữa kỳ vừa qua. Sắc lệnh của ông Obama có thể sẽ giúp tăng số cử tri gốc Latin và gốc Á ủng hộ đảng Dân chủ.