Tội vu khống: Khi cái miệng hại cái thân

TRẦN AN HÒA

Cuộc sống khó tránh khỏi những việc không như ý. Nhưng nếu không kiềm chế được cái miệng, không giữ được sự tỉnh táo cần thiết thì rắc rối về pháp luật cũng sẽ tìm tới bởi có nhiều bản án về tội vu khống đã được tuyên.

Tội vu khống là một ví dụ sinh động cho những ai không biết "giữ mồm giữ miệng".

Dựng chuyện để đòi nợ

Một ngày cuối tháng 5-2021, gia đình bà Hoàng Thị Nhung ở xã Quang Tiến, huyện Sóc Sơn, TP Hà Nội phát hiện trên trang Facebook "Sóc Sơn 24h" - trang cộng đồng với hơn 40.000 lượt theo dõi - có bài viết đăng hình gia đình mình và hình vòng hoa "các chủ nợ kính viếng".

Kèm theo đó là nội dung tố gia đình bà vay tiền không trả, vừa ăn cướp vừa la làng. Ngay ngày hôm sau, bà Nhung có đơn tố giác tới công an huyện, nghi ngờ bà Văn Thị Thanh (37 tuổi, ngụ cùng huyện) đã đăng tin trên. Bà Thanh là người cho con trai bà Nhung vay tiền, hay đến nhà đòi tiền và chửi bới.

Quá trình điều tra, Thanh bị bắt tạm giam hơn một tháng. Kết quả điều tra cho thấy Thanh cho vay 35 triệu đồng. Con trai bà Nhung và gia đình đã trả nhiều lần, tổng cộng 29 triệu đồng, còn lại 6 triệu đồng Thanh đòi nhiều lần nhưng chưa được.

Thanh tức giận, tạo tài khoản Facebook và đăng nhiều bài "bốc phốt" trên các trang cộng đồng có hàng chục ngàn người theo dõi. Thậm chí Thanh còn tố mẹ con bà Nhung đánh mình gãy tay, sẩy thai và xé rách hết áo của mình.

Cơ quan điều tra xác định những lời tố này không đúng sự thật. Thanh bị xác định phạm tội nhiều lần với nhiều người, vu khống người khác phạm tội rất nghiêm trọng... Với những hành vi trên, Thanh bị Tòa án nhân dân huyện Sóc Sơn tuyên phạt 24 tháng tù treo, thử thách 48 tháng về tội vu khống.

Những bài viết vu khống của Thanh tính ra vẫn còn... nhẹ nếu so với anh nhân viên thu hồi nợ của một công ty luật ở Quảng Nam. Tháng 4-2023, Tòa án nhân dân TP Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam xét xử Vũ Ngọc Hà (27 tuổi) về tội vu khống.

Bị hại của Hà có đến sáu người. Trước đó, công an kiểm tra hành chính công ty luật nơi Hà làm việc, phát hiện máy tính để bàn của Hà có đăng tải, phát tán nhiều bài viết có nội dung xúc phạm danh dự, nhân phẩm người khác.

Chuyện là Hà được công ty giao thu hồi nợ, nhưng khi gọi điện nhắc nợ thì Hà bực tức với thái độ của người vay. Vậy là Hà mua một tài khoản Facebook, cắt ghép hình của con nợ cùng nhiều nội dung nhục mạ, sỉ vả, rồi gửi tin nhắn cho những người hay tương tác trên Facebook của người thiếu nợ.

Đồng nghiệp, họ hàng của người thiếu nợ cũng bị vạ lây, khi Hà đăng hình kèm nội dung "đơn xin làm đĩ trả nợ cho chồng tôi là..." cùng nhiều từ ngữ tục tĩu. Các nạn nhân đã trình báo công an. Hà bị bắt, đưa ra xét xử và phải lãnh 9 tháng tù giam.

Nóng giận... mất khôn

Một vụ việc khó tin khác xảy ra ở tỉnh Thừa Thiên Huế. Một ngày nọ, chủ tịch UBND tỉnh nhận được thư chuyển phát nhanh đề tên người gửi là trưởng văn phòng đại diện miền Trung của một tờ báo.

Kèm theo hai lá thư ngỏ của báo về thực hiện các chương trình từ thiện xã hội, có thêm tờ giấy ghi: "Chúng tôi là nhóm phóng viên tác nghiệp tinh nhuệ mọi động tĩnh của các đồng chí, chúng tôi đều biết như hối lộ các doanh nghiệp, bảo kê doanh nghiệp và nhận tiền cấp dưới chúng tôi đã có hình ảnh và ghi âm, nhưng chúng tôi nhân nhượng và bỏ qua, dựa nhau để sống. Hôm nay văn phòng báo pháp luật có gửi cho đồng chí công văn nếu muốn êm xuôi thì trích cho chúng tôi một ít...".

Sự việc nghiêm trọng, công an tỉnh vào cuộc và nhanh chóng phát hiện người đứng đằng sau những văn bản này là Phan Văn Phương (43 tuổi).

Phương thù ghét vì không được nhận làm cộng tác viên của báo, nên đã mạo danh trưởng văn phòng đại diện - người đã từ chối Phương - để gửi thư cho chủ tịch UBND mấy tỉnh nhằm bôi nhọ uy tín của báo. Và 15 tháng tù là kết quả Phương nhận được cho hành vi vu khống của mình.

Thời gian qua, có một số vụ hoang báo về tin tội phạm, nhưng dựng chuyện như anh chàng ở huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa thì chắc không mấy người làm.

Hôm đó, Tuấn Anh đến công an huyện tố cáo Th. cướp xe máy của mình trị giá hơn 28 triệu và cả 100 triệu đồng trong cốp xe. Nhưng khi công an điều tra thì kết quả là Tuấn Anh chỉ dựng chuyện. Nguyên do là Tuấn Anh đưa xe cho một người quen mượn, nhưng người này lại tự ý đưa cho Th. mượn.

Nghĩ đến việc trước đây từng bị Th. chửi bới, Tuấn Anh nghĩ ra cách trả thù là lên công an trình báo Th. cướp xe, cướp tiền. Cái giá Tuấn Anh phải trả là bản án 12 tháng tù giam.

Hành vi vu khống đôi khi do những người am hiểu pháp luật gây ra. Ông Nguyễn Mạnh Tuấn (54 tuổi) là cán bộ ban tuyên giáo huyện ủy một huyện thuộc tỉnh Vĩnh Phúc.

Tuấn có quá trình phấn đấu cũng dài, từ một cán bộ thuế về làm trưởng phòng tài chính huyện, rồi phó ban tổ chức huyện ủy, rồi chủ tịch UBND thị trấn, rồi về làm phó ban tuyên giáo. Quan lộ kể ra cũng có hướng đi lên. Nhưng đến kỳ bầu cử, Tuấn không được giới thiệu vào danh sách bầu ban chấp hành khóa mới.

Thấy mình xứng đáng mà không được xem xét, Tuấn nghĩ ông bí thư huyện ủy đã can thiệp vào chuyện này. Vậy là Tuấn viết đơn nặc danh, tố bí thư huyện ủy và một lãnh đạo khác tha hóa, kém cỏi, bạo hành, ngoại tình, ăn hối lộ, khai man hồ sơ, chèn ép cán bộ... gửi đi khắp nơi.

Những lời tố được cơ quan điều tra xác minh và kết luận đều sai sự thật. Tuấn bị phạt 18 tháng tù cho hưởng án treo, thử thách 3 năm vì tội vu khống.

Hạ bệ đối thủ để bố đua chức... trưởng thôn

Thực tế ghi nhận rất nhiều lý do có thể khiến một người phản ứng bằng cách đặt điều, dựng chuyện về người khác. Cũng ở huyện Sóc Sơn, TP Hà Nội, hồi tháng 5-2022, có vụ người đàn ông 42 tuổi bị tòa tuyên phạt 12 tháng tù giam vì đã in nhiều "lời kêu gọi" rải khắp làng khắp xã.

Những tờ rơi này lan truyền thông tin nhiều người trong thôn vi phạm đạo đức, vi phạm pháp luật. Danh sách người bị nói xấu lên tới 14 người. Mục đích của ông này là nhằm hạ uy tín đối thủ của bố mình trong cuộc đua bầu cử chức... trưởng thôn.

Tội vu khống được quy định tại điều 156 Bộ luật Hình sự 2015 (được sửa đổi bổ sung năm 2017), trong đó xác định vu khống là hành vi bịa đặt hoặc lan truyền những điều biết rõ là sai sự thật nhằm xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự hoặc gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của người khác; bịa đặt người khác phạm tội và tố cáo họ trước cơ quan có thẩm quyền.

Tội vu khống rất gần với tội làm nhục người khác, khi cùng là việc xúc phạm danh dự, nhân phẩm của người khác. Nhưng tội làm nhục người khác thường thể hiện qua những hành động như chửi rủa, lăng mạ, sỉ nhục người khác ở nơi đông người; viết, vẽ hay thực hiện những hành động khác có tính chất bỉ ổi...