Trả lời chất vấn của đại biểu HĐND tỉnh Phú Yên về nhiều vụ án hành chính và dân sự ở tỉnh này quá hạn, chậm giải quyết, ông Trần Huy Đức - chánh án Tòa án nhân dân tỉnh Phú Yên - nêu khó khăn lớn nhất là do các cơ quan, đơn vị, địa phương chậm hoặc không cung cấp thông tin, tài liệu, chứng cứ đúng hạn cho tòa án.

Tòa gởi văn bản 4 - 5 lần mới được cung cấp tài liệu, chứng cứ

Tại kỳ họp HĐND tỉnh Phú Yên giữa năm 2024 (từ ngày 9 đến 11-7), ông Trần Công Hoan - trưởng Ban Pháp chế HĐND tỉnh Phú Yên - chất vấn chánh án TAND tỉnh Phú Yên rằng đến tháng 5-2024 còn 7 vụ án hành chính sơ thẩm và 112 vụ án dân sự quá hạn giải quyết.

Ông Hoan hỏi lý do vì sao, trách nhiệm thế nào và có giải pháp căn cơ gì để giải quyết dứt điểm số án tồn đọng nêu trên.

Trả lời, ông Đức thừa nhận có những hạn chế, tồn tại cần được khắc phục như đại biểu Hoan nêu.

Về nguyên nhân nhiều án quá hạn, ông Đức nói khách quan đây là những vụ án khó, phức tạp, hầu hết liên quan đến quản lý, sử dụng đất đai; trong khi pháp luật về đất đai rất phức tạp, khó trong cả nhận thức và áp dụng.

Thứ hai, án dân sự, hành chính là loại án rất đặc thù của tòa án. 

Theo luật hiện hành, tòa án là cơ quan chịu trách nhiệm xây dựng hồ sơ thông qua việc thu thập tài liệu, chứng cứ; đánh giá về tài liệu, chứng cứ đó và đưa ra phán quyết đối với các vụ việc dân sự, hành chính.

"Vướng mắc lớn nhất dẫn đến các vụ án này quá hạn là ở khâu thu thập tài liệu, chứng cứ" - ông Đức nói.

Theo ông, luật quy định là khi tòa án nhận đơn khởi kiện, xây dựng hồ sơ, khi tòa án có yêu cầu thì các cơ quan, địa phương phải cung cấp tài liệu để tòa xây dựng hồ sơ.

Tuy nhiên nhiều đơn vị chậm cung cấp, đợi khi tòa án làm văn bản đến lần thứ tư, thứ năm, thậm chí không chỉ thẩm phán mà cả chánh án phải ký yêu cầu thì mới cung cấp, dẫn đến việc chậm trễ trong cung cấp tài liệu chứng cứ, làm án quá hạn.

Bên cạnh đó, án về dân sự, hành chính năm sau luôn cao hơn năm trước, trong khi biên chế tòa án hiện không bổ sung được.

Về chủ quan, quá trình tòa án giải quyết các vụ án này thì tòa án đồng thời phải thụ lý những vụ án mới. Khi những vụ việc khó, chậm cung cấp tài liệu, chứng cứ thì các thẩm phán, thư ký đôi khi gác lại để giải quyết vụ án khác…

Theo luật mới, tòa án hành chính không chờ cung cấp tài liệu nữa

Chánh án TAND tỉnh Phú Yên thông tin ngày 24-6-2024, Quốc hội thông qua Luật Tổ chức tòa án nhân dân sửa đổi, có hiệu lực từ ngày 1-1-2025. Trong đó có hai nội dung rất quan trọng liên quan đến công tác xét xử, giải quyết các vụ án hành chính của tòa án.

Thứ nhất, từ 1-1-2025, khi giải quyết vụ án hành chính, tòa án không có nghĩa vụ thu thập tài liệu, chứng cứ nữa, mà đây là nghĩa vụ của người khởi kiện và các cơ quan có liên quan.

Thứ hai, theo luật mới, sẽ thành lập tòa hành chính chuyên biệt, ở khu vực miền Trung - Tây Nguyên dự kiến tòa này đặt tại Đà Nẵng. 

Như vậy từ 1-1-2025, toàn bộ các quyết định hành chính và hành vi hành chính của chủ tịch và UBND cấp tỉnh là do tòa hành chính chuyên biệt này xét xử sơ thẩm.

Tòa án cấp tỉnh chỉ còn thẩm quyền giải quyết, xét xử các vụ án hành chính đối với hành vi hành chính, quyết định hành chính của chủ tịch và UBND cấp huyện trở xuống.

"Như vậy, các vị lãnh đạo và người đứng đầu cơ quan chuyên môn của UBND các cấp hết sức lưu tâm việc cung cấp tài liệu, chứng cứ kịp thời cho tòa án để bảo vệ quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính của mình, bởi vì với thẩm quyền mới như vậy, tòa án không chờ. Trong hồ sơ có gì, tòa sẽ giải quyết như thế" - ông Đức nói.

Chủ tịch UBND nhiều địa phương chưa nghiêm túc thi hành án hành chính

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long nêu rõ không ít bản án hành chính người phải thi hành án là UBND, chủ tịch UBND cấp tỉnh nhưng nhiều năm chưa thi hành xong.