Cặp đào tiên chín mọng ở bản Hua Pư, xã Chiềng Nơi, Sơn La

Khắp các chợ Bắc, Nam, chợ đầu mối trái cây Long Biên (Hà Nội) đều lắc đầu quầy quậy khi tôi hỏi về đào mèo. Mua vé máy bay giá rẻ ra Hà Nội, lên xe giường nằm qua Hòa Bình, tới quốc lộ 6, tôi đã thấy hai bên đường đầy các gùi đào của dân bản đem ra bán. Đào da láng, ửng đỏ, ửng vàng tràn ngập, đào Pháp lai đào mèo to no tròn bắt mê, nhưng không có đào mèo.

Đến Sơn La, tôi hỏi tùm lum tá lả, từ ông xe ôm, bác lái xe buýt, các bà bán trái cây ngoài chợ đều nhận một câu trả lời: "Đào mèo đã tuyệt chủng rồi, không có đâu, đừng tìm vô ích". 

Một cây hoa hồng cổ

Tôi ghé qua vườn hồng Nguyệt Điện ở Chiềng Mun, xã Mai Sơn thì bớt buồn ngay khi lạc giữa cánh đồng hoa hồng bát ngát. Vạn sắc trăm vẻ đẹp lộng lẫy, đỏ thắm, hồng nhạt, hồng đào, vàng chanh, tím, cam… Không ngờ nơi hoang sơ cùng cốc này mà lại có một biển hồng tuyệt sắc như vậy. Nhất là các gốc hồng Sơn La cổ thụ cao hơn 3 mét, hoa phủ kín từ gốc tới ngọn, đỏ rực trời. 

Ông bà chủ tâm sự yêu hồng, mê hồng, mới lập ra vườn hồng cổ Sơn La này.

May mắn hơn, khi nghe tôi muốn tìm cây đào mèo, ông bà lập tức gọi hai anh chuyên săn đào cổ chở tôi đi. Nhọc nhằn gian khổ vượt hơn 150 cây số, chúng tôi vô tận các bản hẻo lánh lùng kiếm vườn đào mèo.

Cây đào ở Nà Phặng (Chiềng Nơi, Sơn La)

Phong cảnh  non nước hữu tình, núi cao chập trùng, rừng thẳm vây quanh, vực sâu với các con suối róc rách, những cánh đồng ngô bậc thang uốn lượn khiến tôi mê mẩn quên cả mệt nhọc. Bản Huổi Do, Bản Phé, Cho Cong, Pá Hốc, Phiêng Khá, Bản Thẳm, Phiêng Khôm, Nà Phặng, Huổi Lặp, Hua Pư của xã Chiềng Nơi lần lượt lướt qua.

Theo tay anh Công - người dẩn đường - chỉ, tôi mừng húm khi thấy một cây đào đầy trái lủng lỉu. Quả nào quả nấy duyên dáng, bé nhỏ, đuôi nhọn, giữa trái có đường chia hai, chạy dài xuống như trái tim. Lông tơ phơn phớt phủ kín trái đào, mượt mà tựa nhung. 

Rong ruổi dưới cái nắng Sơn La thiêu đốt hơn 20 cây số nữa, chúng tôi mới tới một bản hẻo lánh, chỉ loe hoe vài mái nhà gỗ nghèo nàn. Chủ nhà đi vắng, có 5-6 em bé  tung tăng chạy giỡn. 

Đào ở bản Lũng Xá (Lóng Luông, Mộc Châu, Sơn La )

Nơi đây mới chính là vương quốc đào mèo cổ xưa. Cây  nào cũng cao vút, xum xuê trái, gốc mốc xanh, rêu bám đầy. Trái vừa chín tới có da phơn phớt ửng hồng, nước ngọt mát lịm, làm tôi sảng khoái, quên hết mệt nhọc dặm trường. 

Cơm đào róc hạt, chính giữa đỏ au, màu đỏ huyền diệu quyến rũ khôn cùng. Trái xanh bé tý cũng chua dôn dốt chứ không đắng, dòn rụm, nhai rao ráo cả chục trái liền chưa đã thèm.

Không khí nơi đây thật trong lành, tiếng chim hót rít rít vang lừng. 

Chùm đào sắp chín ở bản Huổi Lặp, xã Chiềng Nơi, Sơn La

Đường về, tôi ghé qua một quán cơm bề ngoài đơn sơ, nhưng đồ ăn ngon bá cháy. Đọt su mới hái luộc, chấm tương Mèo khỏi chê. Gà rừng luộc trộn chanh rừng thơm nứt mũi, canh măng ăn hoài chả ngán. Giá bữa ăn khiến tôi sửng sốt, chỉ 200.000 đồng cả mâm, ba người chén no nê không hết.

Hôm sau tôi đáp xe đi Vân Hồ - Mộc Châu. Không hổ danh vương quốc của đào, vườn đào bạt ngàn chạy dài khắp đồi thoai thoải, phủ kín sườn núi. Chạy xe máy dọc vô các bản có thể thấy các cây đào rực đỏ trái, có thể dừng xe vói tay hái được. 

Anh Nam rất quen với các chủ vườn đào, chở tôi dạo quanh xã Lóng Luông - Vân Hồ - Mộc Châu. Đào lai Pháp, đào hoa đế cắt cành bán tết khá nhiều. Nhưng đào mèo vẫn biệt dạng. 

Tìm đỏ mắt, anh Nam mới đưa tôi vô được một vườn đào mèo. Trái vườn này to, ngọt nước. Tôi vừa ăn vừa hái một gùi to hơn 10kg để đem về, mà chủ vườn chỉ tính  20.000 đồng/kg. 

Chủ vườn nói đào mèo sở dĩ hiếm khi tới tay của người dưới xuôi do chỉ ăn được khi chín trên cây, hoặc chưa chín. Lìa cành chừng 2 ngày, trái đào mềm dễ sâu trong ruột. Ngày nay người ta trồng đào lai nhiều vì năng suất cao, vận chuyển quả  đi xa được.

Vương quốc của nàng tiên đào mèo còn lắm thứ để du hí, các thác Dải Yếm, thác Tát Lâu cách cửa khẩu Lóng Sập không xa, thác Chiềng Khoa - Vân Hồ, thác Tạt Nàng nằm tại Bản Phụ Mẫu I, xã Chiềng Yên - Vân Hồ…

Rồi đồi chè xanh mướt bạt ngàn, trang trại bò sữa, rừng thông bản Áng. Suối, thác vô danh nhiều vô kể, đi cả tuần lễ chưa chắc đã hết. 

Đồi núi trập trùng ở tỉnh Sơn La

Một cây hồng cổ

Mận ở Phiêng Khôm, xã Chiềng Nơi, Sơn La

Thác Dải Yếm ở Mộc Châu

TTO - Núi Little Adam nằm ở Ella - thị trấn cao nguyên giữa núi rừng, nơi thường xuyên có không khí se lạnh và sương mù bảng lảng.