Ông Hữu Thọ - cây đại thụ của làng báo Việt Nam - Ảnh: NGUYỄN ĐÌNH TOÁN

Mới cách đây dăm hôm, dự Đại hội X Hội Nhà báo Việt Nam, anh Hữu Thọ và tôi ngồi trò chuyện hồi lâu với nhau. Tôi hỏi anh sức khỏe dạo này thế nào, anh bảo tốt. Tôi hỏi vui, vẫn viết đều chứ, anh gật đầu. 

Tôi nhớ anh Hữu Thọ về báo Nhân Dân năm 1957. Khi đó tôi công tác tại ban nông nghiệp và công tác nông thôn báo Nhân Dân, do anh Lê Điền làm trưởng ban.

Anh Lê Điền và tôi trao đổi với nhau về một bài đã đăng của anh Hữu Thọ với tư cách cộng tác viên. Phải nói rằng đó là một bài viết chưa được tốt lắm, phải sửa, phải cắt gọt rất nhiều.

Nhưng chúng tôi thấy anh Hữu Thọ khá sắc sảo và nhất là anh sâu sát với cơ sở, với thực tiễn cho nên rất hoan nghênh anh cùng chúng tôi theo dõi mảng nông thôn.

Anh Hữu Thọ có đặc điểm là ý chí phấn đấu và vươn lên không ngừng, với nghị lực rất cao. Theo tôi, đó là đặc điểm nổi trội, là bí quyết làm nên nhà báo Hữu Thọ “mắt sáng, lòng trong, bút sắc” đến cuối đời như chúng ta đều biết.

Anh Hữu Thọ cũng như thế hệ chúng tôi không ai được đào tạo về nghề báo. Thậm chí trình độ văn hóa không phải ai cũng được học hành cơ bản và liền mạch như các bạn ngày nay.

Chúng tôi học hành dở dang thì đi kháng chiến. Trong bối cảnh như vậy, anh Hữu Thọ vào nghề, lăn lộn với nghề, bám sát thực tiễn, tự học và trưởng thành nhanh, nhờ vậy chẳng bao lâu sau làm chủ được ngòi bút của mình.

Tôi còn nhớ những bài viết ban đầu của anh Hữu Thọ đưa lên anh Hoàng Tùng, tổng biên tập báo Nhân Dân, duyệt đã phải sửa rất nhiều. Nhưng chỉ một thời gian sau, anh Hữu Thọ trở thành một cây bút chủ lực của báo Nhân Dân.

Về cuối đời, anh Hoàng Tùng đã đánh giá Lê Điền, Hữu Thọ... là những cây bút nông nghiệp xuất sắc nhất của báo Nhân Dân một thời.

Hữu Thọ là một trong số những nhà báo đi đầu ủng hộ đổi mới trong nông nghiệp. Anh lăn lộn khắp nông thôn miền Bắc, phát hiện những điểm sáng hồi ấy gọi là “những nhân tố mới” ở Vĩnh Phúc, ở Hải Phòng...

Anh chơi thân với Bí thư Tỉnh ủy Vĩnh Phúc Kim Ngọc là một trong những người có nhiều cống hiến cho sự đổi mới công tác nông thôn, với một cái nhìn khác với số đông.

Bây giờ nhìn lại một cách khách quan, có thể khẳng định rằng trong những năm trước đổi mới, báo Nhân Dân dưới sự chỉ đạo của tổng biên tập Hoàng Tùng đã có công phát hiện và giới thiệu nhiều nhân tố mới trong nông nghiệp, xây dựng thành “điển hình”, góp phần tạo nên không khí dân chủ ở nông thôn. Trong công lao của tập thể ấy, nổi bật lên Hữu Thọ - cây bút xông xáo và sắc sảo.

Những người cùng nghề báo và bản thân tôi vốn kiệm lời khi nói về nhau, nhưng bây giờ anh Hữu Thọ đã nằm xuống, tôi xin quả quyết anh là một cây đại thụ của báo chí Việt Nam đương đại với phong cách riêng, bút pháp riêng.

Một cây đại thụ mà từ những ngày đầu còn non xanh đã vươn lên vững chãi, trưởng thành nhanh, và càng về già ngòi bút của anh càng sắc bén, thâm hậu.

Từ một phóng viên tập sự, sau một thời gian không lâu lắm trở thành tổng biên tập báo Nhân Dân, rồi tiếp đó đảm nhiệm các trọng trách trưởng Ban Tư tưởng - văn hóa trung ương, trợ lý Tổng bí thư...

Đó là kết quả của một sức phấn đấu không hề mệt mỏi, kể cả khi anh đã cao tuổi lại chẳng may gặp tai nạn giao thông, thể lực kém hẳn so với trước.

“Gừng càng già càng cay”, càng cao tuổi thì anh Hữu Thọ càng sắc sảo trong nghề báo, càng nhiệt tình với nghề, với đồng nghiệp, nhất là đồng nghiệp trẻ. Bất kỳ đâu cần là anh Hữu Thọ sẵn sàng mang hết sức già đóng góp bài viết, ý kiến, trả lời phỏng vấn, giao lưu...

Những bài gần đây anh viết ký bút danh Nhân Nghĩa đều ngắn gọn, súc tích, giọng văn vẫn sắc sảo và lúc nào cũng chặt chẽ, thận trọng. Trong nghề báo, dao càng dùng càng sắc. Đó chính là trường hợp Hữu Thọ.

Như một linh cảm, sáng 13-8 tôi nhận được số báo Nhân Dân Cuối Tuần vừa rồi, mở ra xem, hơi ngạc nhiên khi không thấy có bài Hữu Thọ. Chiều 13-8 nhận được tin buồn, chợt cảm nhận Hữu Thọ là một trong những nhà báo gắn bó với nghề, cống hiến với đời đến hơi thở cuối cùng.

Vĩnh biệt anh, một cây đại thụ của làng báo Việt Nam!

Nhà báo PHAN QUANG