Ảnh minh họa. Nguồn: linkedin.com

Theo thời gian, tuổi tác, môi trường, bệnh tật... sụn khớp, dịch khớp bị thoái hóa gây đau đớn, bất tiện trong sinh hoạt của người bệnh. Trong bệnh thoái hóa khớp, thực chất là các tế bào sụn khớp bị thoái hóa và mất cân bằng chuyển hóa dẫn đến mất khả năng tổng hợp proteoglycan cấu tạo nên sụn khớp làm cho sụn khớp dần dần bị phá hủy.

Thuốc glucosamin có tác dụng kích thích tế bào sụn tăng sinh tổng hợp proteoglycan, cung cấp dinh dưỡng cho sụn khớp và làm sụn khớp trơn láng, kích thích cơ thể sản xuất các sợi collagen, bảo vệ sự đàn hồi của khớp giúp tái tạo sụn khớp, ức chế một số enzym phá hủy sụn khớp và các enzym kích hoạt phản ứng viêm. Thuốc không ảnh hưởng đến dạ dày.

Chondroitin (sụn vi cá mập): Là chất cơ bản của sụn khớp có tác dụng dinh dưỡng sụn khớp, hút nước và các phân tử proteoglycan, kích thích tế bào sụn sản xuất proteoglycan. Tăng độ bền vững và dẻo dai của các sợi collagen, tăng sự đàn hồi của mô liên kết, ức chế các men tiêu protein, ngăn chặn quá trình thoái hóa sụn khớp.

Piascledine: Là chất chiết tách không xà phòng hóa của quả bơ và đậu nành, có tác dụng thay đổi cấu trúc của sụn khớp, ngăn ngừa thoái hóa sụn khớp và xương dưới sụn. Thuốc làm giảm tổng hợp các cytokinase, prostanoid, men tiêu protein, làm giảm nhẹ tác động hủy hoại sụn khớp. Thuốc có nguồn gốc thực vật nên dễ dung nạp và ít tác dụng phụ.

Acid hyaluronic

Trong dịch khớp thoái hóa, nồng độ acid hyaluronic nhỏ hơn bình thường (0,8-2mg/ml so với bình thường là 2,5-3,5mg/ml). Trọng lượng phân tử của acid hyaluronic trong dịch khớp thoái hóa cũng thấp hơn (0,4-4 Mega Dalton so với bình thường là 4-5 Mega Dalton). Bổ sung acid hyaluronic có trọng lượng phân tử cao vào ổ khớp thoái hóa sẽ tạo ra được một "độ nhớt bổ sung" thực sự. Chế phẩm dùng tiêm nội khớp để tăng độ nhớt: thường sử dụng hyruan có độ nhớt tuyệt đối 295-300 centipoise, tiêm vào trong khớp trong một liệu trình điều trị.

Hiện nay có một số thuốc mới như orthto visc 15mg, synvisc 8mg, go-on có độ nhớt tuyệt đối cao 55.000-56.000 centipoise. Hiệu quả kéo dài ít nhất 12 tháng. Hiện có một số chế phẩm acid hyaluronic dạng uống được điều chế dưới dạng thực phẩm chức năng giúp tăng cường dịch khớp.

Chế phẩm omega-3

Trong cơ thể, acid béo tồn tại ở 3 dạng là: cholesterol, triglycerid, và phospholipid (có nhiều ở màng tế bào, đặc biệt là tế bào não) và được chia thành hai loại:

Acid béo no: Chỉ có nối đơn giữa các nguyên tử carbon.

Acid béo không no: có nối đôi giữa các nguyên tử carbon, gọi là omega (ω). Trong đó, nối đôi ở C3 gọi là omega-3 (như EDH và DHA), nối đôi ở C6 gọi là omega-6 (như acid arachidonic). Nếu bổ sung omega-3 để duy trì tỷ lệ ω3/ω6 thích hợp thì sẽ tạo ra sự cân bằng trong tổng hợp PG đủ để duy trì các chức năng của cơ thể. Trong tự nhiên, omega-3 có nhiều trong hải sản và dầu cá.

Sử dụng các chế phẩm omega-3 trong điều trị có những tác dụng giảm tỷ lệ đột quỵ, giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch, giảm mỡ máu, giảm ngưng kết và hình thành máu đông. Trong bệnh viêm khớp dạng thấp: Làm giảm viêm khớp (đặc biệt là khi đưa thuốc vào khớp bằng phương pháp siêu âm dẫn thuốc), làm giảm liều các thuốc chống viêm, giảm triệu chứng trong các bệnh tự miễn, bệnh hen, bệnh vẩy nến... Tuy nhiên, việc sử dụng các thuốc làm thay đổi sụn khớp và dịch khớp cần phải được tuyệt đối tuân thủ hướng dẫn của thầy thuốc. Khi có những triệu chứng khác thường, bệnh nhân nên thông báo ngay cho thầy thuốc để có hướng xử trí kịp thời, tránh hậu quả đáng tiếc có thể xảy ra.

Glucosamin dùng trong bệnh thoái hóa khớp

Thuốc dùng cho thoái hóa khớp gồm các thuốc kháng viêm, giảm đau, corticoid tiêm khớp trong giai đoạn cấp. Ngoài ra, người ta còn dùng các thuốc có tính hỗ trợ (không giúp giảm viêm giảm đau), trong đó có glucosamin sulfate, diacerein, chondroitin, sụn cá mập, UC2, MSM...

Glucosamin sulfate là thành phần tự nhiên cấu thành chất nền của sụn, bên cạnh các chất tự nhiên khác. Khi sụn khớp bị thoái hóa, các thành phần như glucosamine sulfat, collagen typ 2, acid hyaluronic, chondroitin,... cũng trở nên thiếu hụt. Việc bổ sung các thành phần này giúp cho tế bào sụn có đủ nguyên vật liệu để sản xuất sụn mới bù đắp vào phần sụn đã bị thoái hóa và hư hỏng. Trên thực tế, bệnh lý thoái hóa khớp được chứng minh có sự lão hóa của tế bào sụn cùng với sự gia tăng phá hủy sụn của các men thoái giáng và nhiều yếu tố khác nữa. Bổ sung các chất chỉ giúp ích được phần nhỏ. Vì vậy, glucosamin sulfate và một số sản phẩm bổ sung không được coi như thuốc điều trị bệnh thoái hóa khớp.

Các sản phẩm glucosamin thường được chiết xuất từ các loại sò biển hoặc tổng hợp trong phòng thí nghiệm. Gốc sulfat là gốc hóa học quan trọng và cần thiết cho việc tổng hợp sụn trong cơ thể, do đó glucosamin sulfat được các nhà nghiên cứu cho là có hiệu quả hơn là các gốc khác như hydrochloride hay N-acetyl. Các phản ứng phụ thường gặp của nhóm glucosamin nói chung là các rối loạn tiêu hóa nhẹ như đầy hơi, khó tiêu, cảm giác cồn cào, hay nôn ói. Các phản ứng phụ rất hiếm gặp như rối loạn chức năng gan, thận và hệ miễn dịch. Có một số ý kiến cho rằng sử dụng glucosamin có thể làm ảnh hưởng đường huyết, tuy nhiên đã nhiều nghiên cứu được tiến hành nhưng chưa có bằng chứng có ý nghĩa thống kê. Đối với trường hợp có sẵn bệnh tim mạch, cần điều chỉnh lượng muối tiêu thụ hàng ngày vì cũng có một lượng nhỏ natri trong viên glucosamin. Do phần lớn được sản xuất từ nguồn gốc sò biển, vì vậy, người có tiền căn dị ứng với hải sản cũng cần chú ý. Nói chung, các biến chứng phụ là ít và không nặng nề, do đó glucosamin được Cơ quan Quản lý thuốc và thực phẩm Mỹ (FDA) xếp vào nhóm thực phẩm chức năng và được bán tự do trong các siêu thị.