Một doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp ôtô ở VN - Ảnh: HẢI PHẠM

Làm gì để thực sự có xe hơi Việt với giá cạnh tranh vẫn là câu hỏi lớn. Nhưng nếu chỉ trông đợi doanh nghiệp FDI, chắc chắn Việt Nam sẽ không có ngành công nghiệp này.

Việt Nam đã trải qua 20 năm phát triển ngành xe hơi chưa thành công. Thời điểm này có thể coi là cơ hội cuối cùng. Và đừng để cách làm cũ, câu chuyện cũ lặp lại, người dân cứ phải dùng xe hơi với giá đắt bậc nhất thế giới...

Thái Lan đang đi, Việt Nam vẫn ngồi uống trà đá

Xe hơi không phải là sản phẩm bình thường mà nó chứng tỏ mức sống của xã hội. Thực tế, giá xe tại Việt Nam vẫn cao gấp 2 - 2,5 lần so với giá tại nước thiết kế ra sản phẩm. 

Trong khi đó, tiêu hao nhiên liệu lại cao hơn đến 25%, độ an toàn cho người tiêu dùng của một số loại xe hiện nay cũng thấp hơn so với tiêu chuẩn nơi xe hơi được thiết kế.

Về kỹ thuật xe hơi, tôi cho rằng Việt Nam đang thua Thái Lan tối thiểu 15-20 năm. 

Nhưng bối cảnh chính sách hiện nay, cảm giác Thái Lan đang đi, còn Việt Nam đang "ngồi uống trà đá" trong ngành xe hơi. 

Trước mắt, cần "cởi mở" hơn trong vấn đề thuế để các doanh nghiệp có thể nhập công nghệ hiện đại, rút ngắn khoảng cách.

Việt Nam đã có doanh nghiệp lớn quyết làm xe hơi, đã có doanh nghiệp chiếm được thị phần cao.

Nhưng để phát triển, hãy nhìn lại môi trường cho ngành này. Tôi không thấy có quốc gia nào muốn xây dựng ngành xe hơi mà đánh thuế rất cao loại xe này. 

Họ có thể yêu cầu đóng thuế cầu đường, bảo hiểm, thuế môi trường... nhưng phân biệt rất rõ, xe nào ô nhiễm hơn thì đóng thuế gấp đôi, gấp ba. Có như vậy công nghệ mới phát triển đem lại lợi ích cho người dùng và xã hội.

Đừng biến chính sách xe hơi thành "nồi xúp"

Muốn làm được xe hơi phải có chính sách tổng thể chứ không thể mỗi bộ làm một kiểu bởi vì kiến thức về ngành xe hơi không phải bộ nào cũng giỏi. 

Nếu để nhiều bộ ngành cùng tham gia hoạch định và thực thi chính sách, gần như sẽ không bao giờ thành công. 

Ngành công nghiệp xe hơi mà để nhiều bộ nhúng vào sẽ giống như nồi xúp lúc mặn lúc ngọt. Nồi xúp nên để một đầu bếp chịu trách nhiệm thôi.

Bây giờ chính sách thuế chưa rõ ràng, doanh nghiệp bỏ ra hàng tỉ USD nhưng chỉ cần sau một nhiệm kỳ, Nhà nước ra quy định hạn chế, tăng thuế xe hơi, vậy là doanh nghiệp có thể mất trắng. 

Do đó, hơn lúc nào hết chúng ta trông chờ Chính phủ đưa ra cam kết dài hạn. Việt Nam cũng cần thống nhất một đầu mối về cơ chế chính sách ngành xe hơi để doanh nghiệp dễ thở hơn trong xây dựng chiến lược đầu tư.

Doanh nghiệp sẽ rất khó để đạt tỉ lệ nội địa hóa cao trong thời gian ngắn. Họ phải tăng cường hợp tác công nghệ với các nhà sản xuất xe trên thế giới để sản xuất linh kiện. 

Vì thế, khi xuất hiện những sản phẩm nào của Việt Nam đạt tiêu chuẩn, có thể bán cho nhà sản xuất xe hơi trên thế giới, cần phải có ưu đãi đặc biệt, thậm chí là miễn giảm thuế từ 15-20 năm. Có vậy doanh nghiệp mới mạnh dạn mở rộng đầu tư.

Nếu Việt Nam chỉ có doanh nghiệp FDI sản xuất xe hơi, dù họ có hứa gì, chúng ta cũng sẽ không bao giờ có được ngành công nghiệp ôtô thực sự. 

Trong khi xây dựng thành công ngành công nghệ xe hơi, Việt Nam sẽ có nền tảng để phát triển rất nhiều ngành quan trọng, từ cơ khí chính xác, robot đến các công đoạn làm máy bay...

Tất cả với ngành xe hơi Việt Nam mới là bước đầu. Việt Nam phải có hàng rào kỹ thuật để bảo vệ mình trong phạm vi WTO, ASEAN cho phép. 

Muốn biến cơ hội và ý chí của doanh nghiệp thành hiện thực, cái khó hàng đầu vẫn là vấn đề chính sách. 

Nhưng nếu đủ quyết tâm của cả doanh nghiệp và Nhà nước, Việt Nam sẽ có được ngành công nghiệp xe hơi với tỉ lệ nội địa hóa cao, giá xe lúc đó sẽ phù hợp hơn và người dân sẽ được hưởng lợi.