Đề án này của Sở Giao thông vận tải đã lập từ năm 2007 và vài ba lần đưa ra lấy ý kiến của các tổ chức xã hội, nhưng không ban hành được vì mỗi lần định trình để HĐND TP thông qua thì lại vấp phải những ý kiến trái chiều nhau, nhất là về mức thu, địa điểm và sử dụng nguồn thu sao cho công bằng, hợp lý.

Cần khẳng định ba việc.

Thứ nhất, việc thu phí là cần, nên và đúng, bởi vì TP không thu phí thì vỉa hè lâu nay vẫn bị chiếm dụng vào mục đích kinh tế, và người sử dụng vẫn phải trả phí cho ai đó mà số tiền đó không vào ngân sách, trong khi hằng năm TP phải chi ra một số tiền rất lớn để bảo dưỡng vỉa hè.

Thứ hai, vỉa hè là công sản, không phải của cá nhân hay tổ chức nào, do vậy anh sử dụng thì phải trả phí, không có chuyện xài miễn phí.

Thứ ba, việc TP cho thuê vỉa hè để người dân, tổ chức vào kinh doanh, quảng cáo là chuyện đã có từ 15-20 năm trước ở các nước, các thành phố lớn như Bangkok, Singapore, Manila, Kuala Lumpur và cả ở các TP lớn ở châu Âu.

Tuy nhiên TP cần xác định cho thuê vỉa hè có thời hạn chứ không phải là sử dụng tạm thời để cho rõ ràng khi làm hợp đồng với bên thuê với các điều khoản như diện tích thuê, mức phí phải trả, việc bảo vệ vỉa hè, đường thoát nước, cây xanh trong diện tích thuê và bảo vệ môi trường (nước thải, rác thải, tiếng ồn...).

Cho thuê vỉa hè và thu phí trước hết là để góp phần tăng thu ngân sách, không nên nói theo kiểu số tiền ấy không đáng bao nhiêu, thu mang tính tượng trưng mà cần coi đó là nguồn thu chính đáng và sẽ là lớn nếu thu đúng thu đủ.

Việc thu này còn có một ý nghĩa rất quan trọng, nếu không nói là quan trọng nhất, đó là công cụ quản lý vỉa hè cho tốt hơn trong bối cảnh vỉa hè không chỉ dùng cho đi bộ mà còn cho chủ trương phát triển "kinh tế vỉa hè" và cho cả du lịch.

Khi anh thuê vỉa hè theo các điều khoản hợp đồng thì có nghĩa là anh phải thực hiện các điều khoản cam kết mang tính pháp lý, như thế anh sẽ bị phạt nếu làm sai và bị thu giấy phép thuê nếu vi phạm nhiều lần.

Chẳng hạn như tiệm phở thuê vỉa hè để xe nhưng xả rác, nước thải, hay lấn quá sang phần đường 2m còn lại dành cho người đi bộ.

Vấn đề là làm sao đưa ra các quy định và mức phí hợp lý. Muốn làm điều đó, Sở GTVT phải làm một cuộc điều tra xã hội học thật công phu để trả lời các câu hỏi như những tuyến, đoạn vỉa hè nào được đưa vào cho thuê, chẳng hạn phải rộng hơn 6m, những ai đang kinh doanh trên đó, mặt hàng gì...

Thời gian sử dụng bao lâu, những đoạn đường nào được phép cho thuê, diện tích sử dụng thực tế, mức phí cho thuê không thể áng chừng hay cào bằng vì rõ ràng vỉa hè ở Bùi Viện khác với Điện Biên Phủ, hay một bà bán xôi chỉ sử dụng 2 tiếng buổi sáng khác với một quán phở trên đường Pasteur...

Từ khảo sát đó thì chính quyền TP mới xác quyết mức phí, nơi được sử dụng, thời gian được sử dụng, hình thức chế tài sao cho hợp lý để người dân "tâm phục khẩu phục".

Thêm nữa là cần công khai minh bạch nguồn thu được sử dụng vào việc gì, có quay lại cho hạ tầng hay là hòa vào ngân sách chung.

Những thông tin này cần được công báo công khai, những địa điểm buôn bán được số hóa trên bản đồ điện tử.

Một điều quan trọng hơn là sau khi triển khai thì làm sao duy trì được thành quả lâu dài, không phải theo phong trào.

Đặc biệt, việc quản lý phải chặt chẽ. Hiện nay việc quản lý vỉa hè, lòng đường nhiều nơi bị thả lỏng, làm việc buôn bán, lấn chiếm vỉa hè diễn ra tràn lan.

Một khi việc thu phí vỉa hè được áp dụng, việc quản lý phải chặt chẽ hơn, nếu không sẽ rơi vào tình trạng ngụy biện kiểu "tôi trả tiền thuê tôi có quyền", thế là cảnh mặc ai làm gì thì làm có nguy cơ xảy ra.

Để hiện thức hóa một chủ trương đúng thì phải được chuẩn bị kỹ lưỡng, nhưng không vì vậy mà chần chừ kéo dài chỉ vì những lời bàn ra. Làm thí điểm một vài tuyến, đoạn vỉa hè, rút kinh nghiệm rồi triển khai đại trà, tất nhiên làm sẽ có sai, nhưng nếu sợ sai thì biết bao giờ mới làm được.

Thu phí vỉa hè: Đánh giá kỹ các hệ lụy

Đề án thu phí sử dụng tạm thời một phần lòng đường, vỉa hè ở TP.HCM đang được Sở Giao thông vận tải gửi các quận huyện rà soát và đóng góp ý kiến để hoàn chỉnh.