Binh lính Mỹ và Philippines chào cờ trước khi bước vào tập trận chung - Ảnh:AFP

Theo Reuters, thỏa thuận Tăng cường hợp tác quốc phòng (EDCA) được hai bên ký kết từ chuyến thăm Philippines của Tổng thống  Mỹ Barack Obama từ tháng 4-2014. Thỏa thuận này có thể giúp Philippines chống lại sự bành trướng của hải quân Trung Quốc trong khu vực Biển Đông. Thế nhưng sau một năm ký kết không chỉ chưa được đưa vào thực thi mà còn đang vấp phải những rào cản chính trị mới xuất hiện từ phía Manila.

Thỏa thuận bị đóng băng do sự phản đối của các chính trị gia cánh tả ở Philippine và nhiều yếu tố khác có quyền can thiệp ở tòa án tối cao nước này.

Giới chức Mỹ và Philippines đang hi vọng Tòa án tối cao Philippines sẽ đưa ra quyết định cuối cùng về việc thực thi thỏa thuận này trước chuyến thăm Manila của Tổng thống Mỹ Barack Obama vào tháng 11 tới.

Nếu có hiệu lực sẽ cho quyền binh lính Mỹ tiếp cận rộng hơn các căn cứ quân sự của Philippines và quân đội Mỹ cũng có quyền xây dựng các cơ sở lưu trữ nhiên liệu cũng như trang thiết bị, nhằm phục vụ cho các hoạt động đảm bảo an ninh hàng hải

Một khó khăn khác khiến EDCA bị trì hoãn là việc có đến 13 trong 24 thành viên Thượng viện Philippines cùng ký vào một dự thảo nghị quyết trình lên thượng viện xem xét trước khi đưa vào thực thi. Nghị quyết này sẽ được chính thức đưa ra vào kỳ họp của Thượng viện Philippines vào cuối tháng 7-2015.

Việc EDCA có khả năng bị trì hoãn thêm đang khiến Washington không hài lòng trong bối cảnh chính quyền của Tổng thống Benigno Aquino III đang kêu gọi Mỹ có thêm động thái cứng rắn hơn nữa nhằm đẩy lùi việc Trung Quốc xây dựng bồi đắp đảo trái phép ở biển Đông.

Giới chuyên gia Mỹ cho biết với thỏa thuận trên, Washington đang muốn sử dụng tám căn cứ quân sự của Philippines để luân phiên binh lính, máy bay và tàu chiến. Một trong những căn cứ này là đảo Palawan, cách quần đảo Trường Sa của Việt Nam khoảng 160km.

Ngoài ra, quân đội Mỹ còn có thể xây dựng doanh trại, nhà kho hậu cần và các điểm tiếp nhiên liệu cho các đơn vị quân sự Mỹ đi ngang hoặc hoạt động trong khu vực.

Người phát ngôn Lầu Năm Góc Jeffrey Pool cho rằng “thủ tục” ở Tòa án tối cao Philippines đã làm trì trệ EDCA.

Ernest Bower - chuyên gia Đông Nam Á ở Trung tâm nghiên cứu quốc tế và chiến lược của Mỹ - nhấn mạnh nếu Tòa án tối cao Philippines không khẩn trương thúc đẩy EDCA và thỏa thuận không có hiệu lực trước khi Tổng thống Obama đến Philippines, thì phía Mỹ sẽ đặt dấu hỏi rằng “Liệu Philippines có nghiêm túc về việc thực thi hiệp ước đồng minh với Mỹ hay không”.