Nhận thông báo ra hội trường của trại giam Quyết Tiến (tỉnh Tuyên Quang) dự chương trình Thắp sáng ước mơ hoàn lương, nữ phạm nhân Triệu Thị Phương (các phạm nhân và người nhà trong bài viết đều được đổi tên) được cán bộ quản giáo dặn "chuẩn bị tươm tất". Ở phân trại này, mỗi khi ai được dặn "chuẩn bị tươm tất" thể nào cũng sắp có chuyện vui.

Lá thư đẫm nước mắt của mẹ

Phương dùng phấn cố lấp đi hai quầng thâm dưới mắt. Từng là cô sơn nữ xinh nhất một bản nghèo ở Vân Hồ (Sơn La) nên ngày còn đi học, đoạn đường dốc trước nhà cô thiếu điều cỏ không mọc nổi vì trai tráng tìm đến tán chuyện tới khuya.

Cả nhà năm miệng ăn chỉ trông vào vài mảnh nương, thóc không đủ ăn, sắn không đủ nuôi lợn. Phương còn hai đứa em đang tuổi ăn tuổi lớn. Là chị cả, cô phải gánh trách nhiệm giúp cha mẹ nuôi em. Rời ghế nhà trường ra ngoài bươn chải, Phương không biết mình sẩy chân lúc nào. Dính vào đường dây ma túy, Phương bị kêu án 6 năm tù.

Nhận tin con bị bắt, người mẹ khuỵu ngã giữa ngôi nhà trống hoác. Cha gạt nước mắt bán đôi lợn mới có tiền lên tỉnh thăm con, đến nay đã bốn năm chưa một lần thăm lại. Mẹ Phương, bà Xuyến, ngày nào cũng cầm điện thoại ra trước cửa ngóng cuộc gọi từ trại giam về.

Gia đình nghèo từ ngày vắng con gái càng hiu quạnh. Gia sản lớn nhất là đôi bò, bà Xuyến kể đã định bán lấy tiền đi thăm con. Người cha gầy gầy cục than trong bếp thở dài nhìn lên mái nhà đầy bồ hóng: "Bán đi rồi sau này nó (Phương) về lấy tiền đâu cho nó làm ăn?". Bà Xuyến nghe xong chỉ biết khóc.

Phương trong trại sinh hoạt điều độ, được học nghề và có chị em cùng chia sẻ song chưa lúc nào nguôi nỗi nhớ nhà. Cô quyết tâm học thêm nghề, mong sớm được về lại ngôi nhà nơi lưng đồi heo hút gió ấy đỡ đần, bù đắp cho cha mẹ những ngày tháng buồn tủi.

Đến hội trường cùng hơn 200 phạm nhân khác dự chương trình "Thắp sáng ước mơ hoàn lương", Phương đại diện các phạm nhân có thành tích cải tạo tốt lên giao lưu. Nhìn thấy cha mẹ bên bếp lửa giữa nhà, bữa ăn chỉ cơm trắng với rau cải xào trên màn hình lớn, cô bật khóc khi nghe rõ từng câu cha mẹ nói giữ lại đàn bò đợi cô về có cái làm vốn.

Ban tổ chức đưa cho Phương lá thư viết tay mà cô đoán chắc là chữ của trưởng thôn do cha mẹ nhờ viết. Họ động viên con cải tạo tốt và khoe nhà mới nhận thêm con bò đang bầu năm tháng nên tính cả hai con đang nuôi đến lúc Phương về sẽ có đàn bò vài con. Con bò ấy là quà tặng của Hội LHTN Việt Nam cho gia đình phạm nhân khó khăn cải tạo tốt sắp chấp hành án xong và trở về hoàn lương.

Nước mắt cô phạm nhân rơi lã chã, nức nở nói lời cảm ơn. Run run đón nhận bức chân dung cha mẹ, Phương ôm tấm ảnh vào lòng nghẹn ngào nói sẽ mang về buồng giam để vơi nỗi nhớ nhà. Không khí hội trường rưng rưng chia sẻ trong khoảnh khắc ấy.

Thắp lên hy vọng hoàn lương

Phạm nhân Lý Thị Hồng, quê Hà Nội, nói còn 15 năm chấp hành án nữa. Từng là giáo viên nhưng cả quãng thanh xuân đời Hồng phải chuộc lỗi với cái án 18 năm tù về tội lừa đảo, chiếm đoạt tài sản. Ngày mới thụ án, cô tiêu cực, buồn bã may mà cuộc sống trong trại dần giúp cô tích cực hơn.

Là một trong những chị em cải tạo tốt, Hồng đọc sách, lao động, học nghề và nghĩ tới ngày về còn xa nhưng vẫn tràn hy vọng. "Mới đầu tôi suy sụp lắm, sợ nhất hai đứa con nhỏ biết mẹ phạm tội gì, rồi bạn bè chúng biết, liệu con có mặc cảm khi mẹ như này...", Hồng cười gượng mà hai dòng nước trực chờ ứa ra nơi khóe mắt.

Hồng khoe đã đọc hết cả ngàn đầu sách của thư viện, nhiều cuốn đọc tới hai, ba lần. Ngoài những buổi lao động, niềm vui lớn nhất của Hồng là làm bạn với sách. Đọc hết các cuốn về kỹ năng, sách văn học, cô mong có thêm sách học nghề, dạy kinh doanh hay trồng trọt, chăn nuôi.

Cứ gần các dịp lễ 30-4 hay 2-9, cả phòng lại hồi hộp ngóng tin từ loa phóng thanh ở góc phân trại. Buồng nào có tên được xướng lên, mọi người ào tới ôm nhau chúc mừng, cũng có người khóc và tiếp tục chờ đợi. Nên mỗi lần đi liên hoan, chị em thường xin thêm phần kẹo mang về đợi có người được đặc xá lại cùng chia vui. Ấy là những đêm không ngủ!

Một người ra lại có người khác vào. Cuộc sống cứ quanh quẩn nhưng ai cũng hy vọng một ngày về không xa.

Ước vọng ngày trở về với mẹ của nam phạm nhân mang án chung thân

Chấp hành án chung thân tội giết người, 17 năm qua Hồ Bảo Vân vẫn chưa lúc nào thôi day dứt về lỗi lầm của mình. Ước vọng lớn nhất của phạm nhân là cải tạo tốt để được trở về phụng dưỡng mẹ già những năm tháng cuối đời.