Phóng to

Tháp nghiêng Pisa

TTO - Tháp nghiêng Pisa có lẽ là bài toán khó giải nhất đối với các chuyên gia về bảo tồn, bảo tàng. Khó giải vì họ vừa phải làm sao cho tháp không bị nghiêng thêm, vừa phải không làm mất đi… độ nghiêng của tháp, một yếu tố quan trọng thu hút du khách.

Ngày 9-8-1173 là ngày đặt viên đá đầu tiên xây dựng tháp Pisa theo dấu hiệu ghi lại ở ngay cửa vào tháp. Ngọn tháp được xây dựng để chứng minh cho thế giới biết sự giàu có của thành phố Pisa, nơi sản sinh ra các thuỷ thủ tài ba, các nhà hàng hải lỗi lạc chuyên chinh phục các miền đất mới như Jerusalem, Carthego, Ibiza, Mallorca, Châu Phi, Britania, Na Uy, Tây Ban Nha, Morocco, Bỉ.

Ngoài ngọn tháp gần như vô dụng vì bị nghiêng, người dân Pisa còn có các công trình để kiêu hãnh như nhà thờ lớn Cathedral, nghĩa trang Cemetery và khu thánh tẩy Baptistery.

Tháp Pisa được xây dựng trên nền đá thô, âm xuống dưới đất 3 mét. Ngay khi vừa khởi công tháp phải ngưng việc xây cất vì chiến tranh với người Florence.

Năm 1180, công việc mới được tiếp tục và đến năm 1185 ba tầng tháp đã hoàn tất. Rồi lại xảy ra chiến tranh với Florence một lần nữa và tiền bạc phải ưu tiên cho cuộc chiến. Lúc đó tháp đã bị nghiêng 5 cm, bị lún từ 30-40 cm, cho nên tháp đã được kèm thêm chữ nghiêng từ khi việc xây cất chưa hoàn thành.

Nhưng đã gọi là tháp chuông thì phải có chuông, nên một quả chuông đã được đặt tạm ở tầng ba năm 1198.

Năm 1275 chiến tranh lại xảy giữa Pisa và Florence kéo dài đến 9 năm. Năm 1284, người Pisa thua cuộc chiến tranh trên biển với hạm đội Genoa do sự phản bội của bá tước Ugolino della Gherardesca. Họ trừng phạt kẻ quản bội bằng cách nhốt cả gia đình ông vào tháp rồi vứt chìa khoá cửa xuống sông Arno. Hậu quả là cả gia đình bị chết vì đói.

Năm 1319, các tầng cuối cùng của tháp Pisa mới được hoàn tất và năm 1350, chuông được dời lên tầng trên cùng.

Năm 1392, việc lãnh thổ của người Pisa được bán cho người Florence là một sự lăng nhục lớn đối với người dân Pisa. Họ tiến hành cuộc nổi loạn nhưng năm 1406 phải đầu hàng vì bị bao vây và bị đói.

Năm 1499, họ lại tiến hành cuộc chiến khác chống Florence để phản đối việc dùng người Pisa như nô lệ và một lần nữa họ lại bị thua. Từ đó hào quang của Pisa chỉ còn là quá khứ. Sự giàu có cũng mất dần và nay Pisa chỉ còn là một thành phố của Ý được du khách biết đến nhờ ngọn tháp nghiêng độc đáo.

Hiện chưa có sự nhất trí về kiến trúc sư của tháp Pisa. Các chuyên viên vẫn còn tranh cãi với nhau. Có người nêu tên Bonanno Piano, một nhà đúc đồng nổi tiếng từng đúc các cửa vào cho nhà thờ Cathedral. Ông hợp tác với Guglielmo ở Innsbruck để thiết kế tháp. Giả thuyết này càng về sau càng bị bác bỏ mà công trạng được chuyển sang cho Deotiusalvi, một trong những kiến trúc sư vĩ đại nhất của thế kỷ 12 mà theo dự đoán là cha đẻ của công trình Baptistery.

Một vài tên tuổi khác được đưa ra như Guidalotto, người xây dựng nhà hát Santa Maria và Guglielmo, quốc tịch Đức, người mà năm 1160 đến Cathedral làm cuộc thuyết giảng đầu tiên.

Cho đến nay, những yếu tố dẫn đến việc nghiêng của tháp vẫn chưa được biết rõ. Nhưng có hai hiện tượng đóng góp vào sự cố này (tháp bắt đầu nghiêng khi tầng ba mới xây xong 1,5 mét chiều cao): áp lực quả tải trên nền đất yếu và đất bị lún.

Người ta không rõ chiều cao của tháp đạt đến đâu vào cuối giai đoạn 1 xây dựng trước khi công trình được giao cho Giovanni di Simone để sửa lại độ nghiêng của tháp. Giovanni bắt tay vào việc khoảng 1272-1275. Tháp vẫn tiếp tục nghiêng khi Giovanni hoàn tất thêm ba tầng nữa.

Ngày 15-3-1298, viện Duomo giao cho Giovanni Pisano, con trai của Giovanni (đã chết) và Orsello chấn chỉnh lại độ nghiêng của tháp. Năm 1350 thường được xem là năm hoàn tất việc xây dựng tháp Pisa. Chiều cao ngọn tháp sau khi hoàn tất 6 tầng vào năm 1284 là 48 mét. Lúc bị nghiêng nhiều nhất, tháp nghiêng đến 90 cm.

Nay nó đã được giảm nghiêng 24cm bằng kỹ thuật kéo thẳng đặc biệt dùng các tải trọng chì nặng tổng cộng 350 tấn. Hy vọng ngọn tháp sẽ được kéo thẳng thêm 12 cm nữa khi công trình dựng tháp lại tháp Pisa hoàn tất vào tháng 2-2002 (theo Michael Jamiol Koswski, chủ tịch Ủy ban bảo vệ tháp nghiêng Pisa).

Mục đích của Ủy ban là làm sao đưa tháp trở lại tình trạng của năm 1780 và giữ yên ở tư thế này để tháp vẫn là tháp nghiêng. Ngày 2-10-2000, tháp Pisa được phủ ánh sáng màu hồng rất đẹp cùng với nhiều công trình khác trên thế giới để tôn vinh ngày quốc tế chống ung thư vú.