Phóng to

TTCN - 560 năm trước, tại Lệ Chi Viên (huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh) đã xảy ra vụ án bi thảm tru di tam tộc đại công thần Nguyễn Trãi và người vợ yêu của ông là Nguyễn Thị Lộ với tội danh bị khép: giết vua Lê Thái Tông. 22 năm sau vụ án, vua Lê Thánh Tông xuống chiếu giải oan cho Nguyễn Trãi. Riêng với bà Nguyễn Thị Lộ, ông chỉ phê một câu: “Bà Lễ nghi học sĩ không can dự vào tội giết vua”.

Tuy nhiên, cuốn chính sử triều Hậu Lê (Đại Việt sử ký toàn thư) do Ngô Sĩ Liên biên soạn trong khi chép lại vụ án Lệ Chi Viên đã không hề nêu lên một nghi vấn, một phản biện nào và từ đó về sau sách sử cũng không hề có một công bố, một kết luận chính thức nào về sự vô tội của bà Nguyễn Thị Lộ. Chính vì thế một nỗi oan khuất lớn vẫn cứ treo lơ lửng trong lịch sử và nhân tâm đất Việt suốt 560 năm qua.

Cuốn sách Lễ nghi học sĩ Nguyễn Thị Lộ với thảm án Lệ Chi Viên (*) tập hợp những bài tham luận đặc sắc được trình bày trong cuộc hội thảo về Lễ nghi học sĩ Nguyễn Thị Lộ tổ chức tại thôn Khuyến Lương, xã Trần Phú, huyện Thanh Trì, Hà Nội, ngày 19-12-2002. Qua những tham luận đó, người đọc biết những ý kiến, nhận định rất quan trọng như: “Trả lại cho Nguyễn Thị Lộ những giá trị đích thực của bà trong quốc sử và trong văn chương” (GS Vũ Khiêu); “Cho đến nay, sử học còn mang một món nợ đối với lịch sử; đối với Nguyễn Trãi và Nguyễn Thị Lộ...

Chúng ta không những minh oan mà còn tôn vinh Nguyễn Trãi - Nguyễn Thị Lộ” (GS Phan Huy Lê); “Cần có sự chiêu tuyết công khai cho bà (Nguyễn Thị Lộ), không thể để bà chỉ là một cái bóng mờ nhạt của Nguyễn Trãi. Chế độ phong kiến cũ đã không làm được việc đó thì ngày nay chúng ta phải làm việc đó thông qua việc nghiên cứu và biên soạn lịch sử dân tộc một cách trung thực và khoa học” (GS Đinh Xuân Lâm).

Sách còn cung cấp cho người đọc rất nhiều những chuyện “thâm cung bí sử” thời Lê Thái Tổ, Lê Thái Tông, Lê Nhân Tông, Lê Nghi Dân và Lê Thánh Tông; nhưng nổi bật nhất vẫn là những tư liệu quí về cuộc đời của bà Nguyễn Thị Lộ, gắn chặt với cuộc đời của danh nhân Nguyễn Trãi. Đó là một kỳ nữ mang những khát vọng cao vời trong hôn nhân, một người yêu và một người vợ điển hình, một phụ nữ được tham gia công việc triều chính và suốt đời sát cánh bên Nguyễn Trãi.

Vì sao một bậc đại khai quốc công thần cùng một phụ nữ hoàn thiện như thế lại bị rơi vào thảm họa?

------------------

(*) NXB Văn Hóa Thông Tin, 2004.