Do đó, các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS, đặc biệt là công tác điều trị cho bệnh nhân HIV/AIDS sẽ bị ảnh hưởng rất lớn.

PGS.TS. Nguyễn Hoàng Long, Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) cho biết, cả nước phát hiện gần 230.000 trường hợp nhiễm HIV đang còn sống được thống kê và xấp xỉ 90.000 người đã tử vong. Riêng 10 tháng qua, cả nước đã phát hiện thêm 8.059 người nhiễm HIV.

Trong số này, 69,8% là nam giới, 30,2% là nữ giới; lây nhiễm qua đường tình dục chiếm 56%, lây nhiễm qua đường máu 34%, mẹ truyền sang con 2%, còn lại không rõ nguyên nhân. Số người xét nghiệm HIV phát hiện mới có giảm, nhưng mức độ không đáng kể. Dịch HIV/AIDS vẫn đang cao ở mức đáng báo động tại hầu hết các tỉnh. 

Tiêm chích ma túy liên quan đến khoảng 60% số người nhiễm HIV ở Việt Nam. Tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm nghiện chích ma túy lên đến 20%, cao gấp 70 lần so với tỷ lệ chung. Đáng lưu ý, trước đây đường lây truyền HIV/AIDS tại Việt Nam từ tiêm chích là chính, nay chủ yếu qua quan hệ tình dục không an toàn. Những người nhiễm HIV mới không còn tập trung ở nhóm có hành vi nguy cơ cao như trước mà xảy ra trong nhóm những người dễ bị tổn thương như vợ, bạn tình của người nhiễm HIV, người nghiện chích ma túy.

Ngoài ra, có yếu tố nguy cơ mới làm lây truyền HIV trong sử dụng ma túy tổng hợp ở giới trẻ và phụ nữ bán dâm, dẫn đến tăng nguy cơ quan hệ tình dục tập thể không được bảo vệ, và mại dâm nam, gồm nam bán dâm cho nam đồng tính, người chuyển giới nữ.

Trong khi đó, chương trình can thiệp giảm hại bị hạn chế do nguồn viện trợ bị cắt giảm mạnh, bơm kim tiêm, bao cao su mới chỉ đáp ứng được khoảng 30% nhu cầu và nay tiếp tục giảm do nguồn viện trợ quốc tế bị cắt. 

Điều trị Methadone mới chỉ đạt được 57% chỉ tiêu Chính phủ giao. Điều trị ARV mới đáp ứng được 49% số người nhiễm HIV được phát hiện. Dịch vụ dự phòng và chăm sóc HIV/AIDS ở miền núi, vùng sâu, vùng xa còn khó tiếp cận.

Bên cạnh đó, tình trạng kỳ thị, phân biệt đối xử đối với người nhiễm HIV/AIDS vẫn cao, gây cản trở cho những người có nhu cầu tiếp cận với các dịch vụ dự phòng, điều trị và chăm sóc nhiễm HIV/AIDS, làm giảm tác dụng và hiệu quả của các dịch vụ, bao gồm việc mua và sử dụng thẻ bảo hiểm y tế...

PGS.TS. Nguyễn Hoàng Long cho biết, việc nguồn tài trợ sẽ kết thúc vào năm 2017 đòi hỏi phải nhanh chóng chuyển bệnh nhân sang hệ thống điều trị thanh toán qua bảo hiểm y tế. Nhưng hiện tỷ lệ bệnh nhân có thẻ bảo hiểm y tế còn rất thấp.

Để ký kết hợp đồng với Bảo hiểm Xã hội để chi trả qua Quỹ Bảo hiểm Y tế, các cơ sở chăm sóc, điều trị HIV/AIDS phải được kiện toàn. Song việc này ở các địa phương chậm, đến tháng 6-2016, vẫn còn 64% cơ sở đang kiện toàn, làm ảnh hưởng đến mục tiêu 100% cơ sở điều trị có thể thanh toán điều trị HIV/AIDS cho bệnh nhân qua bảo hiểm y tế từ tháng 1-2017.

Hiện nay, tỷ lệ người nhiễm HIV có thẻ bảo hiểm y tế chỉ đạt khoảng 40%, bằng 1/2 so với tỷ lệ có thẻ bảo hiểm y tế chung của cả nước là 79%. Điều này là do lâu nay người nhiễm HIV được cấp thuốc miễn phí từ nguồn tài trợ nên chưa quan tâm đến vấn đề bảo hiểm y tế. Hơn nữa, người nhiễm HIV thường kinh tế khó khăn, không có tiền mua thẻ bảo hiểm y tế.

Nhiều người nhiễm HIV sống lang thang, không có hộ khẩu, nơi cư trú không ổn định nên không được hưởng các chính sách hỗ trợ bảo hiểm y tế của Nhà nước, kể cả là người nghèo. Nhiều người lo sợ nếu tham gia bảo hiểm y tế sẽ bị phát hiện và bị kỳ thị, phân biệt đối xử. Khi viện trợ cắt giảm, Bộ Y tế cũng coi bảo hiểm y tế là nguồn tài chính cơ bản và bền vững để điều trị ARV cho người bệnh HIV/AIDS trong thời gian tới.

Bảo hiểm y tế là một chủ trương, chính sách về an sinh xã hội quan trọng với người dân. Người nhiễm HIV cần được hưởng các chính sách của Nhà nước về bảo hiểm y tế như mọi công dân vì họ có thể mắc các bệnh khác ngoài HIV, thậm chí tỉ lệ mắc nhiều bệnh cao hơn, do ảnh hưởng của HIV/AIDS và tác dụng phụ của thuốc nên cần được chăm sóc toàn diện qua bảo hiểm y tế.