Theo lời nội, bày trên bàn thờ cúng phải là những đồ thật, chứ không được dùng đồ giả - Ảnh: GIA TIẾN

Nội là dâu trưởng, sống với con ở xa. Mỗi dịp Tết, nội về quê Quảng Ngãi từ giữa tháng chạp. Nội bắt đầu dọn dẹp cho ngăn nắp, vệ sinh nhà cửa, lau chùi bàn ghế. Nội đi chợ chọn hoa tươi nào là huệ trắng, huệ đỏ, lưu ly, cúc vàng để cắm vào bình đặt lên bàn thờ.

Nội cẩn thận lựa mua những loại trái cây tươi to đều làm mâm ngũ quả, chuẩn bị nhang, thắp đèn dầu sáng rực cả nhà thờ. Cây đèn dầu lúc đó không xa lạ gì với người dân nông thôn, giúp sưởi ấm cho mỗi gia đình với tiết trời se lạnh trong những ngày đầu xuân.

Từ 20 tháng chạp, nội đã chuẩn bị cơ bản mọi việc để đón Tết. Trên bàn thờ ông bà đã có hoa, mâm ngũ quả, bình nhang, ly nước… Tất cả đều tươm tất, đủ đầy.

Nội bảo rằng mình là người miền Trung nên không thể thiếu bánh thuẫn, bánh nổ, mứt mè trên bàn thờ ông bà và tiếp khách trong những ngày Tết.

Ngoài những cây đèn dầu được thắp sáng, nội còn đặt sẵn trên lư đồng nào là bật lửa, quẹt gas, hộp diêm để con cháu hay những ai đến thăm chúc Tết cũng có thể dễ dàng nhìn thấy thắp nhang.

Trước đó, những lần cúng giỗ trong năm, xuất hiện mâm hoa quả bằng nhựa đều được nội thay thế bằng hoa quả tươi.

Theo lời nội, bày trên bàn thờ cúng phải là những đồ thật, chứ không được dùng đồ giả (đồ nhựa) vì theo quan niệm đó là sự giả dối với người đã khuất. Tôi luôn ghi nhớ và đã ảnh hưởng những điều này từ nội.

Nội bảo người miền Trung ngày Tết không thể thiếu bánh thuẫn, bánh nổ, mứt mè... - Ảnh: GIA TIẾN

Ngày 23 tháng chạp, nội cúng tiễn ông Táo về trời. Nội kể rằng tục này đã có từ xưa, Táo quân là vị thần bảo vệ gia đình, thường được thờ ở nhà bếp nên còn gọi là vua bếp. Để được Táo quân phù trợ, mình phải làm lễ tiễn - đón trang nghiêm.

Tết với nội là điều vô cùng thiêng liêng, biết ơn ông bà tổ tiên. Mâm cúng ngoài cơm, chả giò, bánh mứt còn có trầu cau, xôi chè, bánh chưng, bánh giầy.

Đặc biệt là tô cháo, canh bún. Hồi đó, nội kể rằng: "Bà cố lúc còn sống rất thích ăn món canh bún này. Ông bà già rồi, lúc sinh thời thường ăn cháo, răng đâu mà nhai thịt".

Tôi nhớ lúc đó nội nấu ăn bằng bếp củi chứ không phải là những bếp gas, bếp điện, lò vi sóng như bây giờ chỉ cần bật công tắc là xong. Ngồi cạnh nội trong gian bếp với ánh lửa đỏ bập bùng đã làm tan biến cái lạnh đầu xuân, cảm giác ấm áp lạ lùng.

Bếp than khi nhóm lửa phải quạt, thổi khiến người nấu ăn phải nhễ nhại mồ hôi. Nhọc nhằn là thế, nhưng ai đã ăn các món nấu hoặc nướng bằng bếp than mới thấy cảm giác ngon lành làm sao!

Bếp than giữ nhiệt lâu rất thích hợp nấu các món cần nhiều thời gian như chiên cá, nướng thịt, hầm xương, hầm đậu xanh, gà tiềm đậu đen, thịt kho hột vịt…

Tôi khen nội nấu các món bằng bếp than nên thức ăn luôn nóng hổi lại vừa mềm vừa ngon miệng. Như món thịt kho, hầm xương được nấu đậm đà hơn hàng xóm. Còn nội thì chỉ cười rồi bảo rằng nấu bếp than còn giúp tiết kiệm được tiền điện, tiền gas.

Nội chuẩn bị mâm cỗ gồm bánh chưng, xôi chè, thịt gà, nhang, hoa, đèn, nến, bánh mứt, trà nước và thức cúng giao thừa lúc 12h đêm 30 tháng chạp. Nội nói giao thừa là thời khắc chuyển giao năm cũ sang năm mới, khởi đầu thuận lợi dễ thành công.

Ngày mùng một Tết, nội mặc áo dài nâu, dọn sẵn những đĩa bánh mứt, chờ con cháu đến mừng tuổi thắp nhang cho ông bà. Trong các ngày tết, cửa nhà thờ thường mở từ rất sớm khoảng 5h sáng kéo dài đến tận khuya.

Nhà thờ lúc nào cũng rộn ràng, tỏa mùi nhang thơm ấm cúng trong những ngày đầu năm. Những lời chúc năm nào cũng thế, mạnh khỏe, may mắn, hạnh phúc… Nhà thờ khi có nội không khí Tết khác hẳn, nhiều lời chúc không nói ra mà đọc được trong mắt nhau.

Nội ngồi kể cho con cháu nghe những câu chuyện về tổ tiên, mồ mả ông bà ở nghĩa trang Gò Cấm…

Ông bà cố có 4 người con, 12 cháu nội trai. Nội còn chỉ cho con cháu cách thức xưng hô cho đúng với thế hệ gia phả, thứ bậc trong dòng tộc đến những câu ca dao tục ngữ được mẹ hát từ thuở nằm nôi.

Nội giờ đã thành người thiên cổ, về với ông bà. 10 năm qua, không có nội, nhà thờ vẫn được con cháu thay phiên nấu cúng trong những ngày Tết, nhưng khó chu đáo như xưa.

Có thể con cháu bận rộn công việc, lo toan cuộc sống, chuẩn bị Tết cho gia đình, không có thời gian dọn dẹp nhà thờ. Vắng các ngày cúng giao thừa, tiễn đưa ông Táo về trời.

Về quê ăn Tết không còn thấy cái bếp củi, bếp than khiến tôi chạnh lòng. Trên bàn thờ ông bà không còn loại bánh thuẫn, bánh nổ, mứt mè mà là những hộp bánh công nghiệp làm sẵn được mua về. Năm mới, nhà thờ chỉ mở cửa ban ngày từ 30 đến mùng 3.

Ký ức đẹp không bao giờ quên với tôi là những năm ăn Tết cùng nội. Tết nhớ nội.

Diễn đàn Tết xưa - Tết nay do báo Tuổi Trẻ tổ chức, với sự đồng hành của hệ thống bán lẻ FPT Shop và Hãng hàng không Vietjet Air.

Diễn đàn gồm các bài viết, bài dự thi của cuộc thi Tết xưa - Tết nay về những ký ức Tết xưa, khát vọng ngày xuân hay những khoảnh khắc sum họp, cảnh đẹp trên đường về quê đón Tết của bạn đọc.

Diễn đàn mong nhận được nhiều ý kiến đóng góp, bài dự thi trên cả nước. Thời gian nhận bài từ ngày 15-1-2021 đến hết ngày 20-2-2021.

Cách thức tham gia:

Bài viết dự thi gửi đến theo 2 cách:

Gửi qua địa chỉ email: [email protected]

Gửi qua đường bưu điện theo địa chỉ: Báo Tuổi Trẻ - 60A Hoàng Văn Thụ, P.9, Q.Phú Nhuận, TP.HCM. Ngoài bì thư ghi rõ tham gia cuộc thi viết Tết xưa - Tết nay.

Bạn đọc vui lòng cung cấp địa chỉ, số tài khoản, số CMND để chúng tôi chuyển nhuận bút.

Các bài lọt vào vòng sơ kết sẽ được thông báo sau.

Cơ cấu giải thưởng:

• 1 giải nhất: 10 triệu đồng (hiện kim) + quà tặng là: điện thoại Samsung A31 của FPT Shop; 02 vé khứ hồi G1 của Vietjet Air.

• 2 giải nhì: mỗi giải gồm 5 triệu đồng (hiện kim) + quà tặng là: điện thoại Xiaomi Note 9 hoặc Oppo A53 của FPT Shop; 01 vé khứ hồi G1 của Vietjet Air.

• 3 giải ba: mỗi giải gồm 5 triệu đồng (hiện kim) + quà tặng là: điện thoại Realme C12 hoặc VSmart Joy 4 hoặc Vivo Y20 của FPT Shop; mô hình máy bay Vietjet size lớn.

• 10 giải khuyến khích: mỗi giải gồm 2 triệu đồng (hiện kim) + quà tặng là sạc dự phòng UMETRAVEL 10.000 mAh của FPT Shop; mô hình máy bay Vietjet size nhỏ.

• 20 phần quà tặng dành cho bạn đọc trên mạng xã hội là: balô FPT Shop + voucher giảm 10% khi mua laptop tại hệ thống cửa hàng FPT Shop; gấu bông + túi du lịch Vietjet.

Lễ trao giải dự kiến diễn ra trước 28-2-2021.

Tết xưa - Tết nay: Sân chơi mùa tết chở tâm tư bạn đọc tới muôn phương

TTO - Báo Tuổi Trẻ tổ chức diễn đàn 'Tết xưa - Tết nay', một sân chơi mùa tết. Bạn đọc có thể gửi đến diễn đàn những tâm tư về ngày tết của mình, các bài được chọn đăng sẽ có nhuận bút, tổng kết diễn đàn sẽ có nhiều giải thưởng giá trị được trao.