Chỉ có nhà Trần xưa vốn tôn sùng đạo Phật, mở núi, san nền nơi đây, xây tam cấp, dựng bảo tháp 5 tầng. Trải bao sương gió, nền móng vững bền mà biếc vàng lộng lẫy…

(Trích bia đá chùa Hồ Thiên)

Phóng to

Gian thờ cũ chùa Hồ Thiên

Không phải là đến hẹn lại lên, mà vẫn là con đường thôi thúc. Chúng tôi lại đi Tây Yên Tử, lên chùa Hồ Thiên. Từ Hà Nội đến Đông Triều, rẽ tại ngã ba Tràng An để đến thôn Tây Sơn (xã Bình Khê). Bánh xe lăn qua những con dốc đá gập ghềnh để tới sát chân dốc Voi, ở đó có nhà chú Sơn, nhận trông xe mùa lễ hội. Chúng tôi đi lối dốc Voi. Đây là con đường dốc đứng, men theo những lối mòn nhỏ hẹp vốn là lối kéo gỗ từ trên núi xuống.

Phóng to

Dốc Voi

Hết dốc là lên tới đỉnh bãi Đá Chồng, tại đây có một quán nước nhỏ vốn đóng cửa quanh năm, chỉ mở trong mùa lễ hội làm điểm dừng chân cho khách. Bà chủ quán có món nước nấu từ cây cao cẳng (còn được gọi là sâm cao cẳng) vị ngọt mát, rất dễ uống.

Phóng to

Bãi Đá Chồng

Đường lên chùa đi qua những đồi đá, cỏ tranh đan xen với những khoảnh núi mới được phủ xanh lại bởi thông, keo và bạch đàn. Những khoảng rộng mới trồng lại, nhìn từ xa lấm tấm gợi liên tưởng như những lỗ tổ ong lớn. Nắng gắt cùng bụi tạo nên sự khô hanh, cằn cỗi.

Hồ Thiên hiện tại đã được tu sửa nhiều. Ngoài thầy Thích Trí Thông, hiện có thầy Thái An tu tại đây. Và có một phật tử giúp hai thầy công việc trong chùa, bác An, nhà ở Đông Triều. Cứ mỗi năm ngày một lần lại có người lên và cũng là mang thêm lương thực, đồ dùng cho chùa. Thầy Thái An đang chuẩn bị nhập thất. Mấy anh em gặp thầy Thích Trí Thông và tranh thủ tiếp chuyện với thầy lúc chưa vào giờ kinh kệ.

Phóng to

Dãy nhà mới chùa Hồ Thiên

Hồ Thiên là ngôi chùa nổi tiếng trong lịch sử Phật giáo Việt Nam thời phong kiến. Chùa được khởi dựng dưới triều Trần. Điều ngự Giác hoàng Trần Nhân Tông (tức đệ nhất tổ phái Trúc Lâm) từng đăng đàn thuyết pháp tại đây. Sau khi ngài mất, đệ tử chùa Hồ Thiên đã tạc tượng thờ ngài.

Nhiều năm sau cổ tự Hồ Thiên đã trở thành thiền viện danh tiếng của Phật phái Trúc Lâm. Đời Hậu Lê vào năm Vĩnh Khánh 1729 - 1732 và Vĩnh Hựu 1735 - 1740 triều đình đã cấp tiền trùng tu với quy mô rộng lớn khang trang lộng lẫy nhất vùng. Đến đầu thế kỷ 19 chùa bị đổ nát chỉ còn di tích.

Phóng to

Bia đá chùa Hồ Thiên

Tại chùa Hồ Thiên còn lưu giữ tấm bia đá soạn vào năm Vĩnh Hựu thứ hai (1736), đời vua Lê Ý Tông nói về việc trùng tu chùa Hồ Thiên. Bia được dựng trong nhà bia bằng đá. Tường và mái của tòa nhà toàn bằng đá xanh. Những phiến đá lớn thớ mịn, được mài nhẵn ở tất cả các mặt, xẻ mộng để ghép rất khít vào các răng. Chúng được trang trí bằng các hoa văn họa tiết rất sinh động. Hai mặt cạnh của bia có đôi câu đối khắc nổi. Đế bia cũng được chạm khắc tinh xảo các hình rồng phượng, hoa lá... Qua gần 300 năm, mọi chi tiết, các nét chữ vẫn còn rõ nét.

Phóng to

Tháp 7 tầng chùa Hồ Thiên

Năm 1998, chuyên gia Hán Nôm Nguyễn Văn Phong khi lặn lội rừng già để đến được chùa Hồ Thiên đã ngỡ ngàng trước tòa tháp đá xanh bảy tầng tuyệt đẹp cao vút giữa rừng cây. Tiếc thay, khi khu dí tích chùa Hồ Thiên chưa được quan tâm thì tháp đã bị những kẻ đi săn tìm đồ cổ đánh sập. Thầy Trí Thông cũng chỉ đành gom góp những khối đá xanh chỏng chơ còn lại, đến mãi cuối năm 2008 mới dựng lại tòa tháp hiện nay như những gì còn nhớ được.

Phóng to

Tháp gạch cổ chùa Hồ Thiên

Trong khuôn viên của chùa Hồ Thiên, các công trình kiến trúc vẫn còn giữ nguyên phần tường xây, nền chùa và chân bệ. Hiện còn lại dấu tích của ba lớp nền bó vỉa bằng đá cuội. Ba lớp ứng với ba tầng bậc cao dần lên. Ở mặt bằng của tầng cao nhất còn nguyên các bệ đá kê chân cột, mặt tròn nền vuông có hình cánh sen được chạm cách điệu. Các bệ đá kê liền nhau, sắp xếp theo vị trí kiến trúc cột cái, cột con. Quanh chùa còn những ngôi mộ tháp, tháp gạch, tháp đá rất hiếm gặp. Các tháp này mang dấu ấn nghệ thuật thời Lê. Trong một ô lõm của tháp có đặt pho tượng bằng đá trắng. Tượng được tạc trong tư thế ngồi thiền.

Phóng to

Dấu tích nền móng chùa Hồ Thiên

Phóng to

Bệ đá điêu khắc hình cánh sen

Buổi tối, trăng rất sáng. Mọi người nhất trí tắt máy nổ, dùng nến và ánh trăng để vừa ăn tối vừa trò chuyện. Bữa tối có món măng rừng xào ớt. Măng trúc có vị đắng nhiều hơn ngọt, gợi nhớ lại những năm trước, thời gian mà nhà chùa chỉ có vả luộc, măng trúc và chuối rừng chát ngâm muối. Đó là tất cả những gì đã giúp thầy và phật tử duy trì cuộc sống tu hành.

Phóng to

Bữa tối trên chùa

Đêm đó chúng tôi ngủ thật ngon. Hồ Thiên vẫn luôn yên tĩnh và thanh tịnh. Vẫn luôn có gió núi, trăng rừng và tiếng chuông lẩn khuất trong mây.

Lại chia tay với thầy và bác An cùng mọi người, mong sẽ sớm quay lại. Vẫn còn lối lên Hồ Thiên từ phía đập Bến Châu. Vẫn còn con đường là vẫn có lối đi. Nhất là khi một phần nơi đây đã in dấu trong mỗi chúng tôi, đó là Yên Tử, góc phía tây tĩnh lặng.