Phía sau động thái này cho thấy các ý đồ từ phía Trung Quốc, trước hết đó là việc muốn thực tế hóa yêu sách đường chín đoạn hay còn gọi là đường lưỡi bò phi pháp của nước này trên thực địa tại khu vực Biển Đông. 

Các vùng nước mà Trung Quốc đưa tàu vào là các vùng nước nằm trong đường chín đoạn mà họ luôn tuyên truyền thuộc về họ.

Do đó, nếu các quốc gia liên quan không lên tiếng phản đối hay có các biện pháp chống trả cứng rắn, Trung Quốc sẽ đạt được mục tiêu chiếm ưu thế trên thực địa, tạo bàn đạp cho việc khẳng định yêu sách đường chín đoạn, đồng thời tạo ưu thế khi đàm phán các vấn đề Biển Đông với các quốc gia liên quan.

Bên cạnh đó, hiện giờ có vẻ như Trung Quốc đang mong muốn thông qua Bộ quy tắc ứng xử tại Biển Đông (COC). Để có COC có lợi cho mình, Bắc Kinh đang tạo nên những sức ép thực địa với từng quốc gia để đạt được mục tiêu trên bàn đàm phán.

Mặt khác, việc Trung Quốc cho các tàu không phải là tàu quân sự của mình vào vùng biển của các quốc gia khác còn là một bài toán thử thách sự chịu đựng và khả năng ứng phó của các quốc gia liên quan.

Cuối cùng, hành động này của Trung Quốc còn cho thấy sự nguy hiểm của việc xây dựng các đảo nhân tạo của Trung Quốc tại Biển Đông. 

Các đảo này là nơi tiếp tế nhiên liệu, phòng thủ và phụ trợ đắc lực cho Trung Quốc trong việc thực hiện các hành vi xấm lấn vùng biển của các nước khác trong khu vực.

Việc sử dụng vũ lực để đối phó với các tàu Trung Quốc xâm phạm vùng đặc quyền kinh tế của các quốc gia ASEAN là một hành động không khôn ngoan nhìn từ góc độ tương quan lực lượng và tính chính danh của hành động này. Do vậy, cần phải tập trung vào mặt trận ngoại giao và pháp lý.

Ở mặt trận pháp lý, cần bám sát vào Công ước Luật biển 1982 (UNCLOS), đây là cơ sở pháp lý cơ bản nhất và quan trọng nhất cho tất cả các hành động của các quốc gia ASEAN để đối phó với Bắc Kinh. 

Ngoài ra, các quốc gia ven Biển Đông trong đó có Việt Nam cần ủng hộ giá trị của phán quyết của Tòa trọng tài trong vụ kiện giữa Philippines và Trung Quốc.

Đây là văn bản pháp lý duy nhất hiện giờ bác bỏ tính hợp pháp của đường chín đoạn. Bên cạnh đó, sử dụng các cơ quan tài phán quốc tế cũng là một phương án cần được cân nhắc trong thời điểm thích hợp.

TTO - Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng tối 19-7 xác nhận tàu khảo sát Hải Dương 8 của Trung Quốc đã có hành vi vi phạm vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa Việt Nam ở khu vực phía nam Biển Đông.