Mẹ để vào trong cái làn nhựa cho tôi ngồi đằng sau xe đạp xách. Còn bố thì phải đi mua vôi treo lủng lẳng đằng trước xe.

Phóng to

Minh họa: Duy Nguyên

Trên đường ra nghĩa trang tôi cũng thấy rất nhiều đứa trẻ ngồi đằng sau ôm hoa như tôi, miệng cười tươi vừa đi vừa hát. Ở quê tôi người ta thường vào nghĩa trang liệt sĩ tảo mộ các anh hùng, liệt sĩ trước rồi mới ra nghĩa trang chung bày tỏ lòng biết ơn đời đời đối với những người đã ngã xuống cho cuộc sống hôm nay. Nhìn ngôi mộ nào cũng được nhặt cỏ, quét vôi mới trắng tinh, trồng hoa cúc vàng tươi, mùi hương thơm quyện vào mùi gió xuân, chắc hẳn lòng ai cũng thấy vui.

Tôi nhớ cô giáo cấp III từng nói tục tảo mộ cuối năm là một phong tục đẹp phổ biến của người dân Việt khắp mọi miền đất nước. Ở nhiều nơi đó còn là một hoạt động mang tính dòng tộc rõ nét. Bởi ở các vùng nông thôn, nơi có những dòng tộc lớn thì họ thường có những ngày tảo mộ được quy định rất cụ thể, thường ghi trong gia phả như một truyền thống của dòng tộc để con cháu các thế hệ sau tiếp tục thực hiện.

Cứ vào những ngày ấy thì con cháu dù có bận bịu việc gì đi nữa cũng gác lại tụ họp ở nghĩa trang để sửa sang, quét dọn phần của tổ tiên và những thân quyến quá cố. Tục lệ này không chỉ là dịp người sống bày tỏ tấm lòng đối với người đã khuất mà còn để thắt chặt tình yêu thương, đoàn kết đồng thời mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.

Đấy là sau này khi tôi đã lớn lên rồi mới được cô giáo dạy những điều đó, chứ lúc còn bé bố chỉ nói thật đơn giản với mấy anh em tôi rằng: "Ngày tết người sống lo quét dọn, sửa sang nhà cửa, mua sắm nhiều thứ để đón một cái tết ấm cúng thì cũng không thể bỏ quên người đã khuất được.

Ở dưới đó cũng có tết, nếu mình không lo cho tổ tiên, những người thân đã mất của mình thì dưới đó họ bị thiếu thốn hơn người khác. Người sống thiếu thốn tủi thân, tủi phận thì người đã khuất cũng thế". Tôi không bao giờ quên được những gì cha tôi từng nói, và vì thế được theo cha ra nghĩa trang tảo mộ mỗi dịp năm hết tết đến là một niềm vui khôn tả đối với tôi.

Sau này lớn lên được đi đây đi đó, thấy vui mừng vì hầu như nơi nào tôi đến vào dịp tết cũng thấy người dân không quên việc đi tảo mộ mỗi dịp xuân về. Nó đã trở thành một truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta, thể hiện tình cảm hướng về với nguồn cội, tổ tiên. "Cây có gốc mới nở cành xanh ngọn, nước có nguồn mới bể rộng sông sâu" là vậy đấy. Bố luôn dặn chúng tôi rằng sau này khi bố không thể tiếp tục công việc đi tảo mộ vào ngày xuân nữa, mấy anh em phải thay bố làm việc đó. Bố bảo:

- Đi tảo mộ không phải là việc bắt buộc mà phải tự nguyện và thấy vui vì mình đã làm được một điều gì đó cho người dưới suối vàng.

Những người đi tảo mộ gặp nhau tay bắt mặt mừng vì có khi cả năm mới được gặp nhau sau những bôn ba vất vả. Dù tất bật thế nào chăng nữa trong cuộc mưu sinh, dù cả năm bôn ba làm ăn nơi xa nhưng chốn quay về vẫn là gia đình. Nhiều gia đình cho rằng mỗi dịp tảo mộ cũng là dịp giãi bày với ông bà, tổ tiên những chuyện đã xảy đến trong năm với cả gia đình, dòng họ; cũng là để thành tâm mời ông bà tổ tiên chuẩn bị cùng về ăn tết với gia đình.

Trong niềm vui gặp lại ở một nơi như thế họ cùng ôn lại những kỷ niệm đã qua về một thời đói nghèo, khốn khó, đồng kham cộng khổ như thể họ không chỉ nói với nhau mà nói cả với người nằm dưới nấm mồ vừa được quét lại tinh tươm kia. Để rồi lúc ra về thấy trong sâu thẳm kia là những ánh mắt buồn vui lẫn lộn. Họ lại hẹn nhau năm sau lại đi tảo mộ...

Phóng to Áo Trắng số 2 (ra ngày 15-1-2010) hiện đã có mặt tại các sạp báo. Mời bạn đọc đón mua để thưởng thức được toàn bộ nội dung của ấn phẩm này.