Công nhân làm việc tại một nhà máy - Ảnh minh họa

Đề xuất mức tăng lương tối thiểu của Tổng liên đoàn Lao động VN và Phòng Thương mại và công nghiệp VN (VCCI) chênh nhau khá lớn. Theo đó, mức đề xuất tăng lương tối thiểu vùng năm 2016 dự kiến của Tổng liên đoàn Lao động VN là khoảng 16,8%. Trong khi đó, VCCI vẫn giữ quan điểm mức tăng lương không quá 10%.

Doanh nghiệp và người lao động đều đang rất khó khăn

Ngày 2-9, trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Hoàng Quang Phòng - phó chủ tịch VCCI - cho biết: mức tăng năng suất lao động trong những năm qua trên dưới 3%, độ trượt giá của đồng tiền nên căn cứ vào thực tế, mức điều chỉnh lương tối thiểu tăng khoảng 10% là phù hợp hơn cả, nếu tăng 16,8% thì doanh nghiệp (DN) không chịu nổi.

Trong khi đó, số DN phải ngừng hoạt động và giải thể từ đầu năm đến nay đã tăng 1,2% so với cùng kỳ 2014, chủ yếu là các DN vừa và nhỏ. Số lượng việc làm mới giảm, số người thiếu việc làm, thất nghiệp đều tăng.

Ông Phòng cho biết trong một cuộc khảo sát của VCCI, hiện có trên 70% DN đang sản xuất kinh doanh không có lãi. Chỉ 30% DN đang ở trong giai đoạn hoạt động cầm cự. Với mức tăng này, các DN sử dụng nhiều lao động như dệt may, da giày, điện tử sẽ có điều kiện cố gắng hơn trong cuộc chiến nâng cao năng lực cạnh tranh DN sắp tới.

“Người lao động (NLĐ) cần cảm thông, chia sẻ và đồng hành với DN để DN trụ vững và có cơ hội phát triển. Đặc biệt, trong bối cảnh hội nhập như hiện nay, DN sẽ thuận lợi hơn nếu duy trì hoạt động sản xuất kinh doanh ổn định”, ông Phòng cho hay.

Về phía NLĐ, ông Đặng Ngọc Tùng - chủ tịch Tổng liên đoàn Lao động VN - nhận định: Luật lao động quy định lương tối thiểu phải đủ đảm bảo mức sống tối thiểu của NLĐ và gia đình họ. Tuy nhiên, kết quả khảo sát mới đây của Viện Công nhân và công đoàn cùng Ban Chính sách kinh tế - xã hội và thi đua khen thưởng cho thấy mức lương tối thiểu chỉ đáp ứng 74-75% mức sống tối thiểu.

“Đó là thực tế của NLĐ VN hiện nay. Mức lương tối thiểu đã đảm bảo mức sống tối thiểu theo quy định chưa? Bao giờ NLĐ mới sống được bằng lương tối thiểu của mình?”, ông Tùng đặt vấn đề.

Ông Tùng khẳng định: đoàn chủ tịch Tổng liên đoàn Lao động VN đã xem xét và quyết định giữ nguyên phương án đề xuất tăng lương tối thiểu thêm 16,8% so với 2015.

Theo Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Phạm Minh Huân - chủ tịch Hội đồng tiền lương quốc gia, việc điều chỉnh tăng lương tối thiểu không hợp lý sẽ dẫn đến nếu giá bán sản phẩm của DN không thay đổi thì lợi nhuận của DN sẽ co lại, thậm chí giải thể, điều này ảnh hưởng trực tiếp NLĐ.

Đồ họa: TẤN ĐẠT

Yếu tố nào đang cản trở quá trình tăng lương?

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Phillip Hazelton - cố vấn trưởng dự án quan hệ lao động của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) tại VN, quan sát viên Hội đồng tiền lương quốc gia VN - phân tích:

Bộ luật lao động VN quy định lương tối thiểu phải đáp ứng nhu cầu tối thiểu của NLĐ nhưng chưa nói rõ cần bao lâu để đáp ứng nhu cầu tối thiểu đó. Vì vậy, cuộc tranh luận hiện nay thật sự là tranh luận xung quanh câu hỏi “Cần bao lâu mới đáp ứng được nhu cầu tối thiểu của NLĐ?”.

Giới chủ muốn tăng chậm mức lương tối thiểu trong các lĩnh vực cần lao động giá rẻ nhằm tăng sức cạnh tranh như giày da, may mặc, điện tử vì nếu tăng quá nhanh sẽ tạo thêm áp lực đè nặng lên các ngành công nghiệp này. Do vậy, họ muốn tăng lương dựa theo năng suất lao động. Rào cản thứ hai chính là thời gian cụ thể của việc tăng lương. Đây là hai tác nhân đang cản trở quá trình tăng lương tối thiểu ở VN.

Để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thì không nên tăng lương tối thiểu quá nhiều mỗi năm mà phải được dựa trên năng suất lao động, mức lạm phát, sự tranh luận và phản biện. Đó là một thách thức lớn, tuy nhiên không thể không thực hiện vì mức lương tối thiểu của VN đang thấp hơn rất nhiều so với các nước trong khu vực.

Nguồn: Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam - Đồ họa: TẤN ĐẠT

Cần nhượng bộ vì lợi ích lâu dài

Ngày 2-9, trao đổi với Tuổi Trẻ, PGS.TS Ngô Trí Long, nguyên viện phó Viện Nghiên cứu thị trường giá cả, cho biết DN và NLĐ cần phản biện về những số liệu của nhau, tìm nguyên nhân vấn đề dưới góc độ số lượng, năng suất, chất lượng và hiệu quả của lao động.

Cụ thể, đại diện DN cần nhìn nhận số lượng lao động hiện tại đã hợp lý chưa, năng suất chất lượng lao động như vậy đã tương xứng với mức lương tối thiểu hay chưa. Ngược lại, NLĐ cần xem xét có phải giới chủ phần lớn sử dụng lao động thủ công nên công nghệ không cải tiến, khâu tổ chức quản lý yếu kém dẫn đến lao động nhiều nhưng năng suất thấp.

Theo ông Long, hai bên phải biết hi sinh vì lợi ích chung bởi thực tế nếu lương tối thiểu tăng 50% thì đời sống NLĐ cũng chưa chắc được đảm bảo.

Trong bối cảnh khó khăn, hai bên phải hi sinh cái lợi trước mắt để nghĩ đến cái lâu dài. Vì đầu năm 2016, cộng đồng kinh tế ASEAN đã được hình thành. Đây là sân chơi chung với luật chơi chung. Không giải quyết ổn thỏa vấn đề này dễ dẫn tới thực trạng chảy máu chất xám (lao động VN di chuyển sang nước ngoài làm việc) hoặc DN nước ngoài có điều kiện, chất lượng, tổ chức, quản lý tốt sẽ thu hút lao động VN làm DN VN mất lao động ngay trên sân nhà.

Mời bạn đọc nghe các phát biểu:

>> Ông Hoàng Quang Phòng

>> Ông Phạm Minh Huân

>> Ông Phillip Hazelton

>> PGS.TS Ngô Trí Long