Nexus - Lược sử của những mạng lưới thông tin từ Thời đại đồ đá đến Trí tuệ nhân tạo (tên tạm dịch) là cuốn sách bán chạy trên thế giới. Hiện Nexus đã bán bản quyền 52 quốc gia.

AI sẽ dễ thay thế bác sĩ

* Sau Sapiens, Homo Deus nhận được cả sự đón nhận và tranh cãi, điều gì thôi thúc ông tiếp tục khám phá hành trình phát triển của nhân loại thông qua Nexus?

- Sapiens chủ yếu nói về quá khứ, giải thích cách một loài vượn tầm thường từ châu Phi trở thành người cai trị Trái đất.

Homo Deus nói về tương lai xa, khám phá cách kỹ thuật di truyền, AI và các công nghệ khác có thể thay đổi hoặc thay thế loài người trong nhiều thế kỷ tới. Trong cả hai cuốn sách này, con người là tác nhân chính.

Ngược lại, trong Nexus, điểm cốt lõi là thông tin. Tôi muốn cung cấp cho độc giả góc nhìn lịch sử về cuộc cách mạng AI hiện tại qua việc khám phá tác động của các cuộc cách mạng thông tin trước đây.

Tôi chỉ ra cách phát minh ra sách dẫn đến Kinh thánh, Cơ đốc giáo, cách phát minh ra máy in dẫn đến các cuộc săn phù thủy và chiến tranh tôn giáo ở châu Âu thế kỷ 16, cách công nghệ thông tin hiện đại dẫn đến sự trỗi dậy của cả nền dân chủ và chế độ toàn trị hiện đại. Khi xem lại những điều này, mục tiêu của tôi là khám phá sự tương tác giữa công nghệ thông tin và con người.

Các chuyên gia AI thường thấy khó đánh giá cách một công nghệ thông tin mới sẽ ảnh hưởng đến tôn giáo, văn hóa và chính trị.

Các chuyên gia máy tính có xu hướng giữ quan điểm ngây thơ về lịch sử. Khi Internet xuất hiện, những gã khổng lồ công nghệ đã hứa rằng nó sẽ truyền bá sự thật, tự do. Điều đó đã không xảy ra.

* Trong phần giới thiệu về Nexus, ông nói: "Chúng ta đang sống trong cuộc cách mạng thông tin sâu sắc nhất trong lịch sử loài người". Vậy trong thế kỷ 21, với cuộc cách mạng này, cuộc sống con người đang thay đổi thế nào?

- Thay đổi lớn nhất chính là tốc độ thay đổi. Thế giới đang trở nên khó dự đoán hơn. Từ cuộc cách mạng nông nghiệp, con người khá chắc chắn rằng những công việc cha mẹ đã làm vẫn sẽ là điều mà ta cần phải làm trong tương lai. Ta có thể theo học nghề của cha mẹ như chăn nuôi hay trồng lúa.

Giờ đây không ai biết trong 20 năm nữa con người sẽ tiếp tục làm gì. Nhiều trực giác của ta có thể gây hiểu lầm. Ví dụ, bác sĩ thường được cho là quan trọng hơn y tá, ít nhất là nếu đánh giá dựa trên mức lương và địa vị xã hội của họ.

Nhưng có lẽ AI sẽ dễ thay thế bác sĩ hơn y tá. Tại sao?

Vì công việc của nhiều bác sĩ chủ yếu là phân tích dữ liệu về các triệu chứng, tiền sử bệnh án của bệnh nhân để chẩn đoán bệnh, đề xuất giải pháp điều trị. Phân tích dữ liệu là loại công việc mà AI sẽ sớm làm tốt hơn nhiều so với con người.

Y tá thì không chỉ phân tích dữ liệu. Họ cần các kỹ năng vận động, xã hội tốt để thay tã hoặc tiêm vắc xin cho một đứa trẻ đang khóc chẳng hạn. Đó là điều khó tự động hóa hơn nhiều. Vì vậy chúng ta có thể sẽ có bác sĩ AI từ rất lâu trước khi có y tá robot.

Chúng ta đang chứng kiến sự đảo ngược cuộc sống về thời trước khi có nông nghiệp, khi con người du mục và phải thích nghi với môi trường liên tục thay đổi. Công nghệ đang thay đổi thế giới ngay cả khi ta vẫn đứng yên và ta phải trở nên linh hoạt hơn nhiều để đối phó với những thay đổi đó.

Đầu tư trí tuệ con người và nhân tạo như nhau

* Ngoài những lợi ích, AI cũng mang lại nhiều rủi ro cho cá nhân, doanh nghiệp như: tạo nội dung giả, xâm phạm quyền riêng tư, tấn công mạng thông tin... Vậy cần làm gì để có thể tự bảo vệ mình?

- Chúng ta có thể học hỏi các quy định truyền thống về tài chính. Từ khi có tiền xu, tiền giấy, về mặt kỹ thuật, chúng luôn có thể bị làm giả.

Điều này gây ra mối nguy hiểm hiện hữu cho hệ thống tài chính vì làm xói mòn lòng tin vào tiền bạc. Nếu tiền giả tràn ngập thị trường, hệ thống tài chính sẽ sụp đổ. Tuy nhiên luật chống làm giả đã được ban hành để bảo vệ lòng tin vào tiền bạc.

Những gì đã đúng với việc làm giả tiền thì giờ đây cũng đúng với việc làm giả con người. Trước khi AI xuất hiện, hành vi giả mạo người khác sẽ bị xã hội trừng phạt. Nhưng việc tạo ra "người giả" không bị cấm vì công nghệ để làm như vậy vẫn chưa tồn tại.

Giờ đây AI và bot (robot mạng) có thể tự mạo danh mình là con người. Ví dụ, khi một con bot phát tán tin giả trên mạng xã hội, nó giả vờ là con người. Nếu không, sẽ chẳng có ai chú ý đến những gì con bot nói. Những "con người giả" này đe dọa phá hủy lòng tin giữa những con người thực sự.

Do đó nên cấm những "con người giả" một cách quyết liệt như từng cấm tiền giả. Nếu bất kỳ ai phàn nàn rằng các biện pháp nghiêm ngặt như vậy vi phạm quyền tự do ngôn luận, họ nên biết rằng bot không có quyền tự do ngôn luận.

Điều này không có nghĩa là phải cấm tất cả các bot, thuật toán và AI tham gia vào bất kỳ cuộc thảo luận nào. Các tác nhân kỹ thuật số được chào đón, miễn chúng không giả vờ là con người.

* Nếu ông có cơ hội nói chuyện trực tiếp với các doanh nghiệp đang tạo ra AI và làm việc với AI, ông sẽ nói gì với họ?

- AI có tiềm năng to lớn, cả tích cực lẫn tiêu cực. Vấn đề là ta chọn làm gì với nó. Một cách khôn ngoan, ta phải phát triển trí tuệ con người nhiều như phát triển AI. Với mỗi đô la chi cho việc phát triển AI nên chi thêm 1 đô la để phát triển trí tuệ con người, nếu không ta sẽ không biết sử dụng AI một cách khôn ngoan.

AI vẫn đang trong giai đoạn đầu, nhân loại cũng có rất nhiều tiềm năng chưa được khai thác. Và sẽ thật bi thảm nếu đánh mất điều ấy mà thậm chí không nhận ra nó tồn tại.

Hãy nỗ lực để giúp con người trở nên đồng cảm và sáng tạo hơn như cách ta hiện đang dành để phát triển AI có khả năng gây nguy hiểm.

Ai có hiểu biết và thích văn chương phương Nam thì người ấy luôn có đầu óc rộng mở

Theo PGS.TS Đoàn Lê Giang, văn chương phương Nam rất đặc biệt. Tính tiên phong, tính độc đáo, tính mở, tính thị trường, tính bình dân là đặc điểm nổi trội của văn chương vùng này.