Một chuyến tàu chở hàng Trung Quốc - Châu Âu rời Cảng Đường sắt Quốc tế Thành Đô, Tây Nam Trung Quốc. Ảnh minh họa: globaltimes.cn

Đã từng bị 'lép vế', nhưng giờ đây các chuyến tàu vận chuyển hàng hóa đường dài giữa Trung Quốc và châu Âu đã trở nên phổ biến hơn nhiều trong thời kỳ đại dịch COVID-19, khi các công ty cần vận chuyển hàng hóa giữa các nền kinh tế lớn đang tìm kiếm các phương án thay thế cho các tuyến đường biển đắt đỏ và đang trong tình trạng thiếu hụt.

Phương án thay thế cho vận tải đường biển

Ông Xavier Wanderpepen, người phụ trách các chuyến tàu chở hàng giữa Trung Quốc - châu Âu của công ty đường sắt quốc gia Pháp SNCF, cho biết: '5 năm trước, chỉ có tám chuyến tàu mỗi ngày chạy giữa Trung Quốc và châu Âu, nhưng hiện giờ đã có 18, 20 tàu mỗi ngày'.

Hình thức vận chuyển hàng hóa bằng đường sắt đặc biệt phổ biến với các công ty cần vận chuyển các hàng hóa dễ hư hỏng hay các loại hàng phụ thuộc nhiều vào thời gian, nhưng lại không muốn lựa chọn phương thức vận chuyển bằng đường hàng không chi phí cao.

Tàu hỏa có thể vận chuyển các container giữa châu Âu và Trung Quốc trong 20 ngày, trong khi một chuyến hàng vận chuyển bằng đường biển có thể phải mất đến 70 ngày trong tình trạng gián đoạn do dịch COVID-19.

Nhưng tàu hỏa cũng có những hạn chế. Đó là tàu hỏa không thể chở được nhiều container như tàu biển, và chúng cũng không 'miễn nhiễm' với những vấn đề trong hoạt động logistics liên quan đến dịch COVID-19.

Thế nhưng hình thức này vẫn ngày càng được ưa chuộng. Được khởi động vào năm 2011 trong khuôn khổ chương trình đầu tư cơ sở hạ tầng Vành đai và Con đường của Trung Quốc, dịch vụ đường sắt Trung Quốc - châu Âu đã phát triển nhanh chóng trong bối cảnh đại dịch đã phủ bóng lên hoạt động vận chuyển toàn cầu, khiến hình thức vận chuyển hàng hóa bằng đường biển trở nên đắt đỏ hơn bao giờ hết.

Số chuyến tàu chở hàng giữa Trung Quốc và châu Âu đã đạt mức kỷ lục 15.000 chuyến trong năm 2021, với 1,46 triệu container được chuyên chở, tăng 82% so với số chuyến trước đại dịch vào năm 2019. Riêng tuyến Pháp-Trung Quốc, số tàu hỏa chạy tuyến này đã tăng gấp đôi trong giai đoạn 2019-2021, dù Pháp tham gia thị trường này muộn hơn các nước châu Âu khác.

Sự gia tăng mạnh trong lưu lượng vận chuyển đường sắt đang gây ra tình trạng quá tải trên hệ thống đường ray và khiến các cơ sở hạ tầng có liên quan phải chịu áp lực cao. Điều này khiến cho các chuyến tàu giữa Trung Quốc và châu Âu chỉ là một phương án thay thế hạn chế cho tàu biển. Chiếc tàu biển lớn nhất có thể chở hơn 20.000 container 20 feet.

Từ khủng hoảng đến cơ hội

Mạng lưới rộng lớn các cảng biển, tàu chở container và các công ty vận tải trên toàn thế giới vẫn đang bị lún sâu trong cuộc khủng hoảng suốt hai năm qua do đại dịch COVID-19.

Theo ông Felix Papier, một giáo sư về quản trị chuỗi cung ứng tại trường kinh doanh ESSEC của Pháp, cho biết các cảng biển đang chịu cảnh tắc nghẽn, trong khi tình trạng thiếu hụt container vẫn đang tiếp diễn vì khối lượng hàng hóa vận chuyển tăng mạnh. Trong khi đó, nhiều mảng hoạt động trong ngành logistics cũng đang đối mặt với tình trạng thiếu lao động.

Theo kết quả một cuộc khảo sát gần đây của Viện Thống kê và nghiên cứu kinh tế Pháp, hoạt động sản xuất tại 45% các công ty của nước này đã bị hạn chế bởi những khó khăn trong nguồn cung. Đây là mức cao nhất kể từ khi cơ quan này bắt đầu công bố số liệu trên vào năm 1991.

Trước tình hình đó, chi phí vận tải đã gia tăng chóng mặt. Tính đến ngày 6/1, chi phí trung bình để vận chuyển một container 40 feet tiêu chuẩn trên tám tuyến đường lớn là 9.408 USD, cao gấp năm lần mức giá trước khi đại dịch bùng phát vào đầu năm 2020, theo công ty vận chuyển Drewry Shipping ở London.

Trong khi đó, ông Xavier Wanderpepen cho biết vận chuyển một container từ Trung Quốc sang Paris (Pháp) bằng đường sắt chỉ mất khoảng 8.000 USD. Ở chiều ngược lại, mức phí trên giảm xuống còn khoảng 2.000 USD nhờ chính sách trợ cấp của Chính phủ Trung Quốc nhằm khuyến khích các công ty châu Âu sử dụng tàu hỏa để xuất khẩu sang Trung Quốc. Điều này đã khiến đường sắt trở nên hấp dẫn hơn.

Giữa lúc đại dịch COVID-19 đang bước vào năm thứ ba và số ca nhiễm đang gia tăng nhanh chóng do biến thể Omicron, giới chuyên gia nhận định rằng sự căng thẳng trong chuỗi cung ứng sẽ tiếp diễn trong một thời gian nữa.

Ông Papier cho rằng ngành vận tải vẫn cần phải tái xây dựng lại mạng lưới của mình. Điều này có thể góp phần gia tăng thị phần của đường sắt trong ngành vận tải. Đường sắt hiện chỉ chiếm 5% tổng thị trường vận tải giữa châu Âu và Trung Quốc. Nhưng ông Wanderpepen dự đoán từ nay đến năm 2030, tỷ trọng này có thể tăng gấp đôi.