Để bảo đảm thực hành tốt nhà thuốc (GPP), việc mua, sử dụng và bán thuốc kháng sinh nhất thiết phải có đơn của bác sĩ.

Lạm dụng kháng sinh

Lạm dụng kháng sinh là việc sử dụng kháng sinh quá mức cần thiết như những bệnh không bị nhiễm khuẩn mà vẫn dùng kháng sinh, nhiễm khuẩn nhẹ mà dùng kháng sinh mạnh, dùng kháng sinh có tính chất bao vây, dùng kháng sinh để dự phòng bệnh khi không thật cần thiết hay dùng kháng sinh trong thời gian quá dài.

Sự lạm dụng kháng sinh gây ra nhiều tác hại như nguy cơ kháng kháng sinh của vi khuẩn, nguy cơ dị ứng, gây lãng phí cho bệnh nhân nói riêng cũng như cho xã hội nói chung. Những quan niệm sai lầm trong việc sử dụng kháng sinh như “sốt là phải dùng kháng sinh” hay “đã có viêm là phải dùng kháng sinh” cùng với sự dễ dãi của nhân viên nhà thuốc trong việc bán thuốc kháng sinh cho khách hàng với quan niệm đơn giản mua thuốc kháng sinh không cần đơn thuốc… là những nguyên nhân quan trọng của việc lạm dụng kháng sinh trong cộng đồng.

Sử dụng kháng sinh phải có đơn của bác sĩ

Bệnh nhân khi mua thuốc kháng sinh và nhân viên nhà thuốc khi bán thuốc kháng sinh nhất thiết phải có đơn của bác sĩ. Vì vậy người bệnh cần có thuốc kháng sinh để điều trị phải đi khám bác sĩ để lấy đơn thuốc và nhân viên nhà thuốc cần giới thiệu khách hàng có nhu cầu mua thuốc kháng sinh tới cơ sở y tế khi khách hàng không có đơn thuốc của bác sĩ hoặc có đơn thuốc không phù hợp như đơn thuốc cũ, đơn thuốc của một bệnh nhân khác…

Khi bán thuốc kháng sinh theo đơn thuốc của bác sĩ, nhân viên nhà thuốc phải hướng dẫn khách hàng sử dụng kháng sinh một cách cụ thể. Hầu hết tất cả các loại kháng sinh dạng uống hoặc tiêm thường được sử dụng 2 lần trong ngày, chỉ có một số ít kháng sinh dùng 1 lần trong ngày như Moxifloxacin, Azithromycin, thuốc bôi chống nấm Nistatin…

 Nên uống kháng sinh trước bữa ăn để thuốc có tác dụng tối đa. Không nên tự ý giảm liều thuốc hoặc tự ý ngừng thuốc kể cả khi bệnh đã đỡ hoặc thậm chí bệnh nhân có cảm giác như bệnh đã khỏi.

Khi dùng hết đợt kháng sinh đã được chỉ định, nếu bệnh chưa khỏi hẳn, không nên tự ý tiếp tục dùng thêm hoặc tăng liều mà nên đi khám lại để bác sĩ cho hướng điều trị phù hợp.

Các dấu hiệu nguy hiểm cần đến cơ sở y tế khi sử dụng kháng sinh

Khi sử dụng kháng sinh, người bệnh cần phải theo dõi diễn biến lâm sàng để đến ngay cơ sở y tế khi có các dấu hiệu không đáp ứng, đặc biệt là các dấu hiệu nguy hiểm trong một số các trường hợp sau đây:

- Dùng kháng sinh mà không đáp ứng sau 3 ngày điều trị đủ liều được biểu hiện bằng các dấu hiệu như không đỡ sốt, không đỡ các triệu chứng viêm nhiễm như ho, khạc đờm trong bệnh viêm phế quản; đi tiểu buốt, tiểu rắt trong bệnh viêm đường tiết niệu; chảy mủ tai trong bệnh viêm tai giữa; tiêu chảy trong bệnh tiêu chảy nhiễm khuẩn…

- Có các biểu hiện của dị ứng kháng sinh như nổi mày đay ngoài da và ngứa, ho, tức ngực, khó thở kiểu hen suyễn; loét miệng, đỏ mắt, loét bộ phận sinh dục…

- Đối với những bệnh nhân có tiền sử dị ứng với thuốc kháng sinh hoặc các loại dị ứng khác, cần đặc biệt chú ý tới khả năng dị ứng thuốc kháng sinh và cần biết các dấu hiệu dị ứng đã nêu trên để dừng ngay thuốc và đến ngay tại cơ sở y tế để được xử lý kịp thời.

- Những người bệnh biết rõ đã dị ứng với thuốc kháng sinh được kê trong đơn thuốc, nên tạm thời chưa sử dụng thuốc và quay lại gặp bác sĩ để được kê loại thuốc kháng sinh khác phù hợp.

- Đối với những trường hợp có các dấu hiệu nghi ngờ bị dị ứng kháng sinh đã nêu trên, nên ngừng ngay thuốc kháng sinh sử dụng và đến khám lại tại các cơ sở y tế kịp thời.

Một vấn đề cũng cần quan tâm và thận trọng khi sử dụng kháng sinh là nên đọc kỹ hướng dẫn sử dụng loại kháng sinh trước khi dùng như những thông tin về thuốc thường có trong hộp thuốc để biết các tác dụng không mong muốn của thuốc có thể xảy ra và cách xử lý.

Những tác dụng không mong muốn nhẹ thường tự khỏi mà không cần phải ngừng sử dụng thuốc nhưng cũng nên thông báo tình trạng này cho bác sĩ điều trị biết.

Bác sĩ sẽ quyết định cách xử lý trong từng trường hợp cụ thể. Đối với các trường hợp có phản ứng dị ứng, nên ngừng thuốc ngay và đến khám tại cơ sở y tế để được điều trị đúng cách, phù hợp.