Một số nước G8 vẫn sử dụng amiang trắng

Amiang là tên thương mại chung của các loại sợi khoáng gồm nhóm sợi amphibole và nhóm serpentine. Nhóm sợi amphibole (amiang xanh và nâu) đã bị cấm sử dụng hoàn toàn trên thế giới. Nhóm sợi serpentine (amiang trắng) vẫn được sử dụng trên 149 quốc gia trên thế giới như Mỹ, Canada, Liên bang Nga, Brazil, Ukraine, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Uzbekistan, Trung Quốc, Ấn Độ, Thái Lan, Indonesia, Việt Nam... Hiện có 3 quốc gia Nga, Trung Quốc và Brazil là những nước sản xuất amiang lớn nhất thế giới.

Trên thực tế, ở một số nước đã cấm sản xuất tấm lợp bằng amiang trắng. Tuy nhiên, qua nhiều nghiên cứu khoa học, năm 1991 Mỹ đã dỡ bỏ việc cấm sử dụng amiang trắng, tiếp sau đó năm 2011 đến lượt Đài Loan và Singapore dỡ bỏ lệnh cấm này.  

Chuyên gia Marcondes, Viện Amiang trắng Brazil cho biết, hiện nay 52% nhà ở tại Brazil được làm từ vật liệu amiang trắng. Quốc gia này đã xây dựng thành công chương trình sử dụng amiang trắng an toàn và có kiểm soát trong hơn 30 năm qua. Mỗi năm, Brazil khai thác sản xuất khoảng 300.000 tấn/năm; trong đó có 54% tiêu thụ nội địa và 46% xuất khẩu tới vùng Trung Đông và Châu Mỹ La tinh. Brazil đã xây dựng quy trình sản xuất và sử dụng an toàn sản phẩm có amiang trắng, đổi mới dây chuyền công nghệ sản xuất cũng như đào tạo người lao động, đánh giá môi trường lao động thường xuyên. 

Áp dụng quy chuẩn theo quy định

Theo TS. Võ Quang Diệm, Phó chủ tịch, Tổng Thư ký Hiệp hội Tấm lợp Việt Nam, trước đây việc sử dụng sợi amiang không đúng cách cùng với điều kiện làm việc chưa được đảm bảo là nguyên nhân gây ra các bệnh về phổi cho công nhân. Những bệnh nhân mắc bệnh bụi phổi được phát hiện ngày hôm nay chủ yếu ở số công nhân đã nghỉ hưu, tức là có thời gian lao động từ 20-40 năm trước.

Theo đánh giá của một số nhà nghiên cứu khoa học của Thuỵ Sỹ, Mỹ, Hy Lạp… và nhiều nghiên cứu của các nhà khoa học Việt Nam, phơi nhiễm nghề nghiệp với amiang trắng nguyên chất ở trong mức độ cho phép, không liên quan đến sự gia tăng của ung thư phổi hay u trung biểu mô và chưa phát hiện được các bệnh liên quan đến amiang trắng.

Hiện nay, việc sản xuất tấm fibrô xi măng và ống nước fibrô xi măng chỉ chứa một lượng rất nhỏ sợi amiang trắng (8-10%); trong đó tỉ lệ các loại vật liệu thô khác được sử dụng là xi măng 55%, tro bụi than thiên nhiên 35%. Các sợi serpentine (amiang trắng) được gắn kết rất chặt chẽ với hạt xi măng trong suốt quá trình sản xuất nên khó có thể bị phân tán ra môi trường bên ngoài.

Tại Việt Nam, ngành sản xuất tấm lợp amiang đã tồn tại từ 50 năm trước, từ đó đến nay đã phát triển thành một ngành công nghiệp gồm 41 cơ sở sản xuất với công suất thiết kế hơn 106 triệu m²/năm, sử dụng hơn 5.000 lao động.

Từ năm 2008 đến nay, mỗi năm sản xuất và tiêu thụ khoảng 80-90 triệu m²/năm chiếm khoảng 60-62% nhu cầu về tấm lợp, sử dụng bình quân 60.000-70.000 tấn amiang trắng/năm. Đây là sản phẩm vật liệu hữu dụng đối với nông dân vùng sâu, vùng xa, vùng ven biển, những hộ gia đình có thu nhập thấp. Đặc biệt, khi cần khắc phục hậu quả thiên tai bão lũ hoặc trong các tình huống khẩn cấp thì tấm lợp amiang xi măng rất có hiệu quả, dễ huy động, giá rẻ. Các tấm lợp sử dụng sợi thay thế đắt hơn 40% có thể sẽ gây khó khăn với những người dân thu nhập thấp.

Theo Quyết định số 1469/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch tổng thể phát triển ngành công nghiệp vật liệu xây dựng của Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn 2030, nhóm sợ amphibole (xanh và nâu) bị cấm trong sản xuất tấm lợp. Theo quy hoạch, đến năm 2015 tất cả dây chuyền sản xuất tấm lợp xi măng đều phải đầu tư đồng bộ các thiết bị công nghệ với khả năng tự động hóa ở tất cả các khâu trong quá trình sản xuất và vận chuyển.  

Để có một quy trình sản xuất an toàn, trên thực tế, doanh nghiệp cần có sự cam kết chặt chẽ, đồng bộ và hoàn toàn đáp ứng yêu cầu về môi trường, điều kiện lao động, kiểm soát các rủi ro, nguy cơ; các nhà khoa học cần có những nghiên cứu chuyên sâu, trả lời rõ ràng câu hỏi về sự nguy hại của amiang trắng… từ đó có minh chứng, làm căn cứ cho Chính phủ xây dựng chiến lược, ban hành chính sách phù hợp.

Như vậy, xây dựng chương trình sản xuất và sử dụng an toàn, có kiểm soát tấm lợp có chứa amiang trắng là một trong những trọng tâm cần được quan tâm đặc biệt trong thời gian tới.