Sân trường Nguyễn Thượng Hiền ngày nay - Ảnh website Trường Nguyễn Thượng Hiền

Ký ức thuở hoa niên

Cảnh cổng ký ức như mở ra, sân trường trải rộng đưa tôi về miền nhớ xa xưa hơn 30 năm ngày ấy...

Bây giờ, cổng trường mới đã được dời thụt vào bên trong vài mét nhường cho tuyến metro qua đường Cách Mạng Tháng Tám - Trường Chinh. Cái phòng giám thị rêu phong cũ mốc bên phải cổng chính ở sân trước của trường ngày xưa ấy giờ không còn nữa. 

Căn phòng rộng chừng 40m2 là nơi chứng kiến những gương mặt học trò như dài ra chờ... "án" kỷ luật vì áo không phù hiệu, đi dép hoặc cặp táp không đúng quy cách...

Đôi mắt trở về ký ức của tôi như bất chợt nhìn về dãy nhà ngang, phía sau cột cờ cao phấp phới, nơi đó không phải là lớp học mà là khu vực ban giám hiệu và hội trường.

Buổi đại hội Đoàn trường vừa kết thúc. Những tà áo trắng dịu dàng như tan trong nắng trưa. Người đi xe máy, bạn dắt xe đạp, thưa dần rồi vắng lặng. Tôi như ra về sau cùng...

Ngay sát hội trường, cạnh phòng hiệu trưởng là một cây ngọc lan hoa trắng muốt. Bất giác tôi nói: "Giữa trưa mà sao ngọc lan thơm quá?". 

Nói vậy thôi mà nhanh thiệt, bạn Trung, lớp 11A4 (niên học 1989-1990), đã leo thoắt lên cây, đưa tay với những cành hoa trong ngần ấy thảy xuống cho cô bé lớp 10 năm ấy đang ngơ ngẩn vì hương hoa. 

Hoa rơi vào chiếc nón lá, nhẹ nhàng như buổi trưa ấy. Tiếng cười trong vắt như quyện với nắng hanh vàng giữa sân trường yên ắng. Hương hoa tưởng chừng vẫn thơm ngát đến tận bây giờ, sau hơn 30 năm trong ký ức của kẻ ly hương như tôi...

Chuyến đi Melbourne gần đây, thăm lại thầy hiệu trưởng Nguyễn Hữu Nghi của chúng tôi năm nào, anh bạn Nguyễn Hà, lớp 12A13 (niên học 1991-1992), khi giới thiệu về mình với thầy, bạn ấy vẫn nhắc: "Thầy còn nhớ ngày xưa thầy gọi tên con với Dũng lên phạt dưới cột cờ không thầy?". 

Thầy trò cười rổn rảng vì kỷ niệm xưa. Sao thầy nhớ nổi. Bao thế hệ học trò đi qua, thầy kỷ luật nhiều đứa trò non dại ngày ấy. Thầy cũng đã động viên biết bao cô cậu trò tuổi vừa lớn ngày ấy. Lúc nào thầy cũng kịp thời dù khen hay chê, dù nghiêm khắc hay ân cần. 

Sân trường thân thương dù ngập nước những ngày mưa, hay nắng lung linh đều chứng kiến những khoảng khắc rất thầy rất trò dưới những tán lá bàng vẫn lặng lẽ thay màu mỗi khi mùa đến...

Sân trường ấy cũng chứng kiến nhiều lần khóc cười của đám đang tuổi "nhất quỷ, nhì ma, thứ ba học trò". Những tiếng pháo bất ngờ nổ đùng đùng ngày cận tết phá tan không khí nghiêm túc của học đường. Lại bị phạt và lại được thầy khoan dung. Sân trường ngày ấy chứng kiến hết, ghi nhớ hết, giận cũng nhiều và cũng bỏ qua hết!

Hai hàng cây bàng thuở tôi cắp cặp đến trường ấy giờ đã cao tới tầng thượng của ngôi trường, chứ ngày ấy chỉ mới quá đầu bọn tôi một chút, dưới tán lá là những băng ghế đá. 

Thỉnh thoảng có "cặp" nào đấy chỉ là ngồi trò chuyện bâng quơ thôi là thầy Thịnh kỷ luật lại đến nhẹ nhàng nhắc khéo để chúng tách ra về lớp. Nên chắc cũng chẳng có mấy những chuyện tình cảm học đường lãng mạn để mà những cây bàng có cơ hội lắng nghe và cười khúc khích qua kẽ lá.

Nhưng hình như tiếng guốc nữ sinh ngày xưa vẫn vang lóc cóc đâu đó trong sân trường làm xuyến xao những chàng thư sinh một thuở.

Nữ sinh lớp 12A1 (niên khóa 1989-1992) chụp hình lưu niệm với giáo viên toán, cô Trần Thị Thanh Thủy, ở sân sau trường - Ảnh tư liệu

Sân trường thướt tha tà áo dài

Giờ ra chơi, sân trường như bừng tỉnh. Thời chúng tôi là năm đầu tiên khối trung học thực hiện nữ sinh mặc lại áo dài trắng để giữ nét đoan trang, nữ tính. Sân trường vừa rộn ràng, vừa dịu dàng thanh lịch theo từng bước chân, mềm mại với đôi vạt áo thướt tha đan lượn trong sân trường...

Nếu sân trước là nơi tập hợp cho những buổi lễ trang nghiêm thì sân sau của trường lại là nơi chúng tôi thường đi lao động và thực hành giờ thể dục. 

Đám con gái chúng tôi hay viện cớ này nọ để tập ít hơn đám con trai, chưa kể đến những chiêu trò "ăn gian" núp sau mấy cây tràm chờ gần hết vòng chạy thì về báo cáo ghi điểm. 

Mà nào có qua mắt được các thầy dạy thể dục, nhất là thầy Hiếu: "Hỏi nó trong sân này có mấy gốc cây, nó đếm đủ hết đó!". Thầy cười, khẽ cốc đầu nhỏ Mỹ Đức, 12A10 của niên học 1991-1992.

Sân sau của trường rậm rạp cây cối, thậm chí hồi đó còn hơi vắng vẻ, âm u như cảnh quê. Nhưng hầu hết đứa học trò nào ra đó cũng sẽ nhớ có lần "vượt rào", nếu không về nhà một chút ở khu chăn nuôi bên hông trường thì cũng lẻn đi đâu đó thiệt nhanh rồi quay lại.

Giờ toán, thầy Quảng thường đến trễ vì công việc của gia đình hay sao đó. Mỗi lần thầy đến lại mồ hôi nhễ nhại, tay cầm cái quạt giấy vừa quạt vừa giảng bài. 

Lợi dụng quy định của trường "giáo viên trễ 15 phút thì học trò tự động trật tự xuống sân sau, ra thư viện ôn bài hoặc chơi trong im lặng để các lớp khác tập trung học, không được lảng vảng ở sân trước".

Lớp 10A8 năm đó rất nhiệt tình trong việc canh giờ, thậm chí có lúc "ăn gian" chưa đủ 15 phút là lớp trưởng đã "lệnh di tản" rồi. Đứa ngồi thư viện, đứa vào hội trường ôn bài cho mát, đứa gác cẳng ở những băng ghế đá phía sau hội trường tán dóc. 

Riêng nhóm nghịch hơn một chút lại lén chui rào, đi luồn các con hẻm ra khu Đệ Nhất ăn vặt rồi canh đúng giờ quay về. Cái hàng rào kẽm gai cũng cào rách áo vài đứa rồi, áo dài, áo ngắn gì cũng không chừa.

"Lệnh di tản sau 15 phút" ấy được tụi nhỏ thực hành "nghiêm chỉnh" lắm. Đến nỗi thầy Quảng phải năn nỉ tụi nó: "Các em ráng ngồi chờ thầy một chút, chứ tụi bay cứ y lệnh vầy kẹt cho thầy quá!". 

Nhưng thầy ơi, giờ xa trường lớp rồi, những khoảnh khắc ngày ấy mãi là kỷ niệm mà tụi em giờ vẫn nhắc hoài, nhắc hoài với một tình cảm không gì thay thế được.

ƯỚC GÌ...

Trống trường vừa điểm sáng nay,

Môt đàn bướm trắng còn say nắng vàng

Đưa tay nhặt chiếc lá bàng

Nghe lòng sao bỗng mênh mang nhớ về

Phượng rơi đỏ thắm sắc hè

Tiếng thầy, tiếng bạn vọng về đâu đây

Hàng cây trong sắc nắng đầy

Như dâng bao nỗi niềm này vấn vương...

30 năm đã xa trường,

Bồi hồi nhớ lại, thân thương tháng ngày

Bên thầy, bên bạn cùng bay

Những ngày nắng đẹp, những ngày đầy mưa

Ước chi trở lại ngày xưa

Nhớ về một thưở sớm trưa cô, thầy

Ước chi gom hết được mây,

Cho niềm thành kính phủ đầy trời cao

Ước chi trở lại ngày nào

Cho yêu thương mãi thấm vào trong tâm

Cuộc đời những lúc thăng trầm,

Dừng chân, trở lại thâm trầm - trường xưa

Bình yên đong mãi cho vừa

Sao nghe tiếng gió bỗng đưa trên cành

Ngước nhìn lên khoảng trời xanh

Mỉm cười mà mắt long lanh lệ nhòa...

Thanh Tâm (8-2020)

Hồi đó có "câu thiệu" lan truyền trong lứa tuổi học trò vào trung học "Nam Petrus Ký, nữ Gia Long". Ước mơ của bao người.

Kỳ tới: Petrus Ký - Những mùa hè đi qua đời tôi

Sân trường kỷ niệm - Kỳ 2: Nhớ lắm, ngôi trường đất miệt bưng biền

TTO - Hằng năm cứ vào đợt những trận mưa đầu mùa tầm tã giội xuống miệt đất bưng biền nghèo khó huyện Đức Huệ, Long An là tôi biết hè đã đến rồi.