Những tấm pin mặt trời thải loại cần tái chế - Ảnh: pvcycle.org

Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của ngành năng lượng mặt trời cũng kéo theo những vấn đề mới, đặc biệt là việc xử lý lượng lớn pin mặt trời cũ khi chúng hết hạn sử dụng. Tại Bỉ, tình hình này đang trở nên cấp bách hơn bao giờ hết khi lượng rác thải từ pin mặt trời tăng đột biến.

Năm 2023, Bỉ đạt kỷ lục mới về số lượng tấm pin mặt trời được lắp đặt với 4,4 triệu tấm, tăng 37% so với năm 2022, vốn đã là một năm kỷ lục trước đó. Dự kiến, năm 2024 sẽ là lần đầu tiên lượng tấm pin được thu gom để tái chế vượt qua 1.000 tấn (khoảng 50.000 tấm). 

Đồng thời, nhiều tấm pin cũ cũng bị loại bỏ vì không còn hoạt động hiệu quả do hao mòn tự nhiên, hư hại do thời tiết, hoặc lỗi kỹ thuật. Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp đã thay thế các tấm pin cũ bằng những tấm pin mới hơn, có hiệu suất cao hơn nhằm nâng cấp và cải thiện sản lượng.

Theo tổ chức PV Cycle, đơn vị chịu trách nhiệm tái chế, đến cuối tháng 8 đã thu gom được 960 tấn, so với 658 tấn của cả năm 2023. Đây mới chỉ là bước khởi đầu, do sự bùng nổ lắp đặt tấm pin mặt trời chỉ mới diễn ra trong thời gian gần đây.

Mặc dù việc tái chế các tấm pin này được thực hiện hiệu quả tại Bỉ, nhưng quy trình này vẫn chưa đạt mức độ tái chế hoàn toàn tuần hoàn.

Theo quy định, từ năm 2016 tại vùng Flanders, 2020 tại Brussels và 2022 tại vùng Wallonia, các nhà sản xuất, phân phối và lắp đặt tấm pin mặt trời tại Bỉ có trách nhiệm pháp lý thu hồi và tái chế các tấm pin đã qua sử dụng theo quy định về trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (REP). 

Tổ chức PV Cycle điều phối hệ thống này với 88 điểm thu gom trên khắp Bỉ, chủ yếu là các công ty bán và lắp đặt pin mặt trời. Việc thu gom được thực hiện miễn phí, và chi phí tái chế được tính vào giá bán của mỗi tấm pin. Mỗi tấm pin mặt trời bán ra đều đóng góp 1,5 euro (1,66 USD) vào quỹ môi trường của PV Cycle, số tiền này được dành cho việc tái chế trong tương lai, vì các tấm pin có tuổi thọ dài và khoản đóng góp này sẽ chỉ được sử dụng sau nhiều năm.

Theo ông Johan Goossens, Giám đốc quốc gia của PV Cycle Bỉ, một thách thức lớn là xác định chính xác khi nào các tấm pin sẽ cần được tái chế, vì tuổi thọ của chúng có thể kéo dài từ 20 năm đến 30 năm. Điều này khiến việc dự đoán số lượng chất thải và nhu cầu tái chế trở nên khó khăn.

Đặc điểm người dùng cũng ảnh hưởng đến tuổi thọ của tấm pin. Các hộ gia đình thường sử dụng tấm pin lâu hơn dù hiệu suất giảm, trong khi các doanh nghiệp lớn sẽ thay thế chúng khi hiệu suất giảm để duy trì năng suất. Năm 2024, đã có nhiều doanh nghiệp thay thế số lượng lớn tấm pin, khiến lượng thu gom gia tăng.

Khi được thu gom, các tấm pin được gửi đến hai cơ sở tái chế tại Bỉ với tỷ lệ tái chế đạt 93,5%. Các vật liệu như nhôm, đồng, và thủy tinh được tái sử dụng. Tuy nhiên, ông Goossens cảnh báo các tiến bộ công nghệ như tấm pin tích hợp vào vật liệu xây dựng có thể ảnh hưởng đến khả năng tái chế, và việc tìm cách cân bằng giữa tiêu chuẩn hóa sản phẩm để dễ tái chế và thúc đẩy đổi mới công nghệ là cần thiết.

Một số tấm pin mặt trời vẫn còn hoạt động nhưng bị loại bỏ vì không đạt hiệu suất như mong muốn. Mặc dù những tấm pin này có thể được phục hồi, ông Goossens cho biết thị trường cho các sản phẩm tái chế hiện vẫn rất hạn chế. Nguyên nhân chính là do giá pin mặt trời mới đã giảm mạnh trong những năm gần đây, khiến các sản phẩm đã qua sử dụng khó cạnh tranh về chi phí.

Việc tăng cường tái chế pin mặt trời là một vấn đề cấp bách để bảo vệ môi trường và đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành năng lượng mặt trời. Bằng cách chung tay giữa người dân và doanh nghiệp, chúng ta có thể biến thách thức thành cơ hội, biến rác thải thành tài nguyên và xây dựng một tương lai bền vững cho thế hệ mai sau.