Phóng to

Khu mộ nhà thơ Phùng Quán và nhà giáo Vũ Thị Bội Trâm - Ảnh: THÁI LỘC

Ước nguyện được về với đất mẹ của nhà thơ đã là hiện thực.

Một tháng trước (ngày 11-12-2010), nhà thơ Tố Hữu cũng vừa trở về quê mẹ - xin được nói ngay kẻo có sự hiểu lầm: mộ nhà thơ Tố Hữu, do chức vị ông từng gánh vác, vẫn ở tại nghĩa trang Mai Dịch (Hà Nội), nhưng ông đã “trở về” quê hương với một đêm thơ - nhạc hoành tráng mà đậm đà tình nghĩa tại Nhà văn hóa trung tâm thành phố Huế. Hai nhà thơ “bà con” - nhà thơ Phùng Quán gọi nhà thơ Tố Hữu bằng cậu, hai cương vị khác nhau, cách trở về quê mẹ khác nhau, nhưng cái gốc vẫn là tình cảm gắn bó với cội nguồn.

Tôi nhắc đến đêm thơ Quê mẹ kỷ niệm 90 năm ngày sinh nhà thơ Tố Hữu còn vì chợt nhớ bài Cuộc viếng thăm bất chợt nhà thơ Tố Hữu của nhà thơ Phùng Quán (in trong Ba phút sự thật - NXB Văn Nghệ TP.HCM, 2005). Bài viết kể chuyện nhà thơ “cháu” đến thăm nhà thơ “cậu” năm 1990, trong đó ở đoạn kết Phùng Quán viết: Tôi bỗng nhận ra một điều vô cùng thấm thía: Thì ra nhân dân không quên một điều gì hết, việc hay cũng như việc dở, việc dữ cũng như việc lành. Bất cứ ai làm được một việc tốt cho đất nước, dù việc nhỏ cũng được ghi khắc vào ký ức nhân dân... Lòng biết ơn là một phẩm cách vô cùng lớn lao của dân tộc chúng ta.

Chương trình “góp chút cát đá xây lăng mộ nhà thơ Phùng Quán” - nói theo ngôn ngữ “mùa tổng kết cuối năm” - đã giành “thắng lợi lớn”, cũng là một biểu hiện lòng biết ơn một nhà thơ - chiến sĩ đã đồng hành cùng với dân tộc từ năm 13 tuổi cho đến phút cuối cuộc đời mình, bất chấp mọi gian nan và trắc trở.

“Ký ức nhân dân” làm sao quên được cậu bé Bê (tên Phùng Quán hồi nhỏ) quê tổng Dạ Lê (Hương Thủy) tham gia đơn vị trinh sát thuộc trung đoàn 101 Trần Cao Vân, không phải nhờ trang lý lịch nhà văn mà bằng những hình ảnh còn sống mãi với nhiều thế hệ trong tiểu thuyết Tuổi thơ dữ dội (giải thưởng Hội Nhà văn và Giải thưởng Nhà nước). Cũng làm sao quên được 60 năm trước, anh lính Phùng Quán trước một trận công đồn giặc Pháp ở Phò Trạch đã viết một “di chúc” thật dữ dội: Nếu tôi chết .../ Nếu phần mộ tôi là vị trí tốt để đánh mìn/ Xin các đồng chí đừng do dự gì hết cả/ Hãy đào mộ tôi lên/ Quẳng xác tôi đi/ Và thay vào đó cho tôi một trăm cân thuốc nổ!

Tất nhiên là càng không thể quên Lời mẹ dặn, rồi Đêm Nghi Tàm đọc thơ cho vợ nghe với điệp khúc như một tuyên ngôn: Đã đi với nhân dân/ Thì thơ không thể khác...

“Ký ức nhân dân” không quên gì hết, nên danh sách “góp chút cát đá” ngày một nối dài như một cách tỏ lòng yêu mến và biết ơn một nhà thơ - chiến sĩ đã suốt đời đi với nhân dân...